Peygamber Aleyhis-Selâm, sahabe ve tabiîn döneminde göz ilacı olarak en çok mantar suyu, sarısabir suyu, sürme ve bal kullanılıyordu. Bunlardan ilk ikisi hasta göze mil ile sürme gibi çekiliyor veya damlatılarak kullanılıyordu.

Sürme ile bal ise yine mil ile sürme gibi çekiliyor veya merhem gibi sürülüyordu. Bunlardan başka hasta göze tatbik edilen bazı ilaçlar da vardı. Şimdi bunları biraz açıklamak istiyorum:

Mantarsuyu Damlası:

Peygamber Aleyhis-Selâm: "Bilmiş olunuz ki mantar göz ilacıdır. Acve hurması ise cennet meyvesi gibidir. Tuz ile karıştırılmış olan şu çörekotu yok mu? Ölümden başka birçok hastalık için şifâdır."1

* "Mantar, ekip dikmeden Allah'ın kudreti ile kendiliğinden meydana gelen bir bitkidir, suyu ise göz hastalığına karşı şifadır" buyurmuştur."2

* Ebû Hüreyre Hz.'leri deşöyle demiştir: "Üç beş veya yedi tane mantar aldım, suyunu çıkartmak için sıkıştırdım, çıkan suyu bir şişeye koydum. Bu suyu gözü ağrıyan cariyemin gözüne sürme gibi çektim. Allah'ın izni ile iyileşiverdi."3

Özellikleri ve Kullanılış Şekilleri:

Mantar suyu, göz hastalıkları için en kıymetli ilaçlardandır. Mantar suyu, sürme ile karıştırılarak göze çekilirse, kirpikleri kuvvetlendirir. Mantar suyu, sâde olarak göze sürme gibi çekildiğinde ise gözün görme duyusunu güçlendirir. Mantar yemek dahi, gözün görme duyusunu takviye eder. Eğer gözde hararet varsa, mantar suyunun sâde olarak sürülmesi daha faydalıdır. Eğer hararet yoksa, diğer ilaçlarla karıştırılarak kullanılır."4

* Yaş mantar sıkıştırılarak suyu çıkartılır, sonra içine göz hastalığının cinsine göre ilaçlar karıştırılır, daha sonra da göze sürme gibi çekilir veya damlatılır.

* Yaş mantarı ikiye yarıp iç kısımlarını gözün üzerine koymak suretiyle de kullanılır. Yaş mantarın suyu çıkarılır, içine hiç bir şey karıştırılmaksızın, göze sâde olarak damlatılır veya sürme gibi çekilir. Mantar suyu, göz hastalıklarına karşı pek faydalı bir ilaç olduğu gibi, göz zafiyetine karşı da faydalıdır. Bütün bunlar yaş mantarla ilgilidir."5

* Tabip İbni Vâfid ise şöyle demiştir: "Mantarın suyu, sürme ile karıştırılırsa, göz için en iyi ilaç yapılmış olur. Çünkü sürme (antimun) göz kirpiklerini kuvvetlendirir, gözün görme duyusunu güçlendirir ve göz nezlesini de giderir."6

Mantar Suyunun En Güzel Bir Şekilde Elde Edilmesi:

Abbasî Devri Tabiblerinden Ali b. Cehm demiştir ki: "Halîfe el-Mütevekkil beni yanına çağırarak: "Gözümü tedavi etmek için çok gayret gösterdin, fakat buna rağmen ancak gözün iltihabını artırdın! Alimlere sor bakalım bu konuda Peygamber Aleyhis-Selâm'dan bir hadis biliyorlar mı?" dedi. Ben de Ahmed b. Hanbel'in yanına vardım ve sordum. Şöyle dedi: "Ebu Hüreyre'den rivayetle Peygamber Aleyhis-Selâm: "Mantar, ekip dikmeden, Allah'ın kudreti ile kendiliğinden biten bir bitkidir, suyu ise göz hastalığına karşı şifâdır" buyurmuştur. Halîfe el-Mütevekkil'e döndüm ve haber verdim.

Bunun üzerine bana: "Yuhan-nâ İbni Mâsûye'yi bana çağır!" dedi. Çağırdım. Halîfe ona: "Mantarın suyu nasıl çıkarılır?" diye sordu. Yuhannâ: "Ben çıkarırım" dedi. Ve bir mantar aldı, kabuğunu soydu, hafifçe haşladı sonra ikiye böldü ve suyunu mil ile çıkardı ve bununla Mütevekkil'in gözüne sürme gibi çekti, ikinci çekilişinde gözu iyileşti. Bu durum Yuhannâ'nın tuhafına gitti de; "İnanıyorum ki sizin peygamberiniz, gerçekten filozof bir kimse imiş" dedi."7

* Mantarsuyu damlası bütün göz hastalıkları için değil, bazı göz hastalıklarına bilhassa göz iltihabına karşı şifâdır."8 MANTAR maddesine de bak.

Sabirsuyu Damlası:

Sabir, sahralarda yetişen bir bitkidir. En meşhuru Yemen Sahilindeki Sokotra adasında yetişir. Kokusu güzel, tadı acı, rengi altın gibi sarıdır. Bıçakla kabuğu çizilip yarıldığı zaman, içinden sarı ve acı bir su çıkar ki, çoğu kez kullanılan kısmı budur. Sarılığından dolayı adına sarısabir denilir. Ziraati yapılan bir bitkidir. Kabuğu yarıldıktan sonra sıkıştırılarak suyu çıkartılır, sonra sap kısmı kurutulur. Diğer ilaçların içine karıştırılarak kullanıldığı zaman, onları zararsız hâle getirir. Mizacı sıcak ve kurudur.

Hekimlikte ve güzel kokusundan dolayı esans yapımında kullanılmıştır. Sabirsuyu damlası, hasta göze sürme gibi çekilir veya damlatılır. Damlatıldıktan sonar göz bir sargı ile kapatılır. Sabirsuyu, göz kapaklarındaki şişlikleri giderir, dimağda ve göz sinirlerinde bulunan safralı artıkları temizler."9

* Nübeyh İbni Vehb demiştir ki: "Hz. Ömer'in oğlu Ubeydullah, hac için ihramlı olduğu halde, göz iltihabı hastalığına yakalanmıştı da gözleri ne sürme çekmek istemişti. Ebân b. Osman; Ubeydullah'ın böyle yapmasını uygun bulmadı ve ona: "Sabirsuyunu sürme gibi gözlerine çekmesini tavsiye etti ve devamla: "Osman İbni Affan'dan rivayet edildiğine göre, Peygamber Aleyhis-Selâm, ihramlı olduğu halde göz iltihabından hasta olduğunu bildiren kimseye, sabirsuyu damlatmasını veya sürme gibi çekmesini tavsiye etti" demiştir."10

Ummü Seleme (r.a.) de şöyle der: Ebû Seleme'nin öldüğü günlerde Peygamber Aleyhis-Selâm, evimize gelmişti. Ben ise hasta olduğumdan dolayı gözlerime sabirsuyu çekmiştim. Bunu görünce: "Ey Ümmü Seleme, bu nedir?" diye sordu. Ben de: "Ey Allah'ın Rasûlü! Gözlerimde görmüş olduğumuz o şey sabir-suyu'dur, içine güzel koku katılmış da değildir"dedim. Bunun üzerine Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sabirsuyu, göz ilacı olmakla beraber, etrafa güzel koku saçar ve yüzü güzelleştirir, geceleyin çekin, gündüzleri temizle, yas günlerinde güzel koku ve kına dahi kullanma, zira bunlar süslenme işaret ve alâmetidir" buyurdu."11

Kays İbni Ebî Râfi ise:

"İki acıda ne gibi şifâlar vardır bilir misiniz? Biri sabirsuyu, diğeri ise teretohumudur" demiştir."12 SARISABİR maddesine de bak.

Sürme (antimun) :

Sürmetaşı, asya dağlarından çıkan siyah bir mâdendir. En iyisi Isfehan'dan çıkar, parçalanması kolay, parlak, temiz olduğu zaman beyaz gümüş rengindedir, parmaklar arasında ovuşturulduğu zaman, etrafa güzel koku saçar. Çok eski zamanlardan beri bilinen bir madendir. Başka mâdenlerden desürme yapılmaktadır. Mizacı soğuk ve kurudur. Toplayıcı, soğutucu ve temizleyici özellikleri vardır.

* Sürme, gözlerdeki kiri, çapağı temizler, göz kapakları için faydalıdır. Sürme hem göz sağlığını koruyucu ve hem de göz nezlesi gibi hastalıkları tedavi edicidir. Nitekim Peygamber Aleyhis-Selâm: "Sizlere sürme çekmenizi tavsiye ederim. Çünkü sürme kirpik bitirir, gözdeki çapakları giderir, gözün görme duyusunu da kuvvetlendirir."13

* "Misk ile karıştırılmış sürme ile gözlerinize sürme çekiniz! Zira sürme gözün görme duyusunu kuvvetlendirir ve kirpik bitirir."14

* "Sürmelerinizin en iyisi Isfehan sürmesidir. Gözün görme duyusunu kuvvetlendirip berraklaştırır ve kirpik bitirir" buyurmuştur."15

Bazı Özellikleri:

Sürme, göz ilaçlarına katılır. Göze faydalı olup göz sağlığını korur. Gözü ve yüzü güzelleştirir. Güneş ışınlarının göze çarpmasını hafifletir, gözün görme duyusunu ve göz sinirlerini kuvvet¬lendirir. Gözü temizler ve parlatır,

* Sürme, inceltilmiş bal şerbeti ile macun yapıldıktan sonra göze çekilirse, baş ağrısına karşı faydalıdır. İçine misk karıştırılarak yapılan sürme macunu, bilhassa yaşlı kimseler ve gözlerinde zayıflık olanlar için en iyi göz ilacıdır.

* Sürme, gözdeki zararlı maddeleri inceltir ve d işarı atar. Göze süs ve güzellik verir.

* Sürme, tuz ile karıştırılarak göze çekilecek olursa, gözde meydana gelen fazla eti giderir. Sürme, ihtiyar ve gençler için daha da faydalıdır. Fakat iltihaplı göz hastalığı olan kimselerin sürme çekinmesi uygun değildir. Sürme, göz yaşını ve gözdeki yaraları kurutur, gözün sağlığını ve göz sinirlerini korur ve kuvvetlendirir. Başka maddelerin içine katılarak ilaç olarak ta kullanılmaktadır. Sürme, göze parlaklık vermekten daha çok gözün görme duyusunu kuvvetlendirir, kirpik bitirir, gözleri güzelleştirir, gönüllerde sevgi meydana getirir."16 SÜRME maddesine de bak.

* Hz. Ali (r.a.) ise: "Çok ağlamaktan dolayı gözlerinden hasta olan bir kadını, tedavi maksadıyla gözlerine sürme çekmediği için tenkid etmiştir."17

Bal:

Bal ile göze sürme çekilecek olursa, gözün görme duyusunu kuvvetlendirir, göz kararmasını dagiderir. Bal, gözlerde meydana gelen duman, beyaz leke, göz kapaklarının iç ve dış kısımlarının tedavisi için merhem gibi sürüldüğü zaman çok faydalı ve en kıymetli bir göz ilacıdır. Nitekim Sahabeden Avf İbni Mâlik (r.a.), herhangi bir göz hastalığından dolayı balı gözlerine sürme gibi çekerdi."18

* Bal, göz kapaklarındaki iltihaplara ve yanıklara karşı gayet faydalı bir merhemdir. Nitekim Hz. Aişe (r.a.) de şöyle demiştir: "Peygamber Aleyhis-Selâm en çok bal şerbetini sever ve şöyle derdi: "Bal şerbeti gönlümdeki üzüntüyü, sıkıntıyı giderir ve gözümün görme duyusunu da kuvvetlendirir."19

Göz Hastalıkları İçin Faydalı Bazı Maddeler:

Tuzlu su, sürme gibi göze çekildiği zaman, gözde meydana gelen fazla eti giderir. Habis yaraların yayılmasını da önler. Sürme çekmek, göze faydalı olup, gözün görme gücünü kuvvetlendirir, göz sinirlerini sağlamlaştırır, gözün sağlığını korur. İçine misk karıştırılarak yapılan sürme ise, bilhassa yaşlı kimseler ve gözlerinde zayıflık olanlar için en iyi göz ilacıdır.

* Altıntozu,göz hastalıkları ile ilgili ilaçların içine katıldığı zaman, gözü parlatır ve görme duyusunu kuvvetlendirir. Göz hastalıklarının bir çoğuna karşı gayet iyi gelir. Bütün organları kuvvetlendirir.

Zencefil;yenilmek veya göze sürme gi bi çekilmek sû retiyle ku llanılırsa, rutu betten meydana gelen göz kararmasına karşı faydalıdır. Misvak balgamı keser, gözün görme duyusunu da kuvvetlendirir.

* Sabirsuyu damlası, dimağda ve göz sinirlerinde meydana gelen safralı artıkları temizler. Mantar suyu, Isfehan sürmesi ile karıştırılır ve bununla göze sürme çekilirse, en iyi göz ilacı olur. Göz kapaklarını güçlendirir, görme gücünü kuvvet ve keskinlik yönünden artırır; gözü gelecek hastalıklardan korur, göz nezlesini de giderir.

* Akgünlükgöz kararmasını giderir. Misk gözün beyazını parlatır ve rutubetini emer, gözdeki ve bütün organlardaki ağrı-sızıyı dağıtır.

* Farekulağı otunu devamlı koklayan kimsenin gözlerine su inmez. Çivit tohumu ile sürme çekildiği zaman, göze inen suyu çözümler ve gözü iyileştirir. Acımarul suyu ile göze sürme çekildiği zaman, gözdeki perdelenmeye karşı faydalıdır. Acımarul kökünün salgıladığı sütü, gözün beyazını cilalayıp parlatır.

* Kabak kabuğu, sıcak özellikli göz şişliklerine ve yine sıcak özellikli nikris ağrılarına karşı faydalıdır."21

* Görme zayıflığını gidermek için sürme ateşte ısıtılır, iyice ısındıktan sonra çıkartılır; zeytinyağı ile soğutulduktan sonra bir kaba konulur, bununla devamlı olarak üçgün göze sürme çekilir."22
Anason suyu, sürme gibi göze çekilecek olursa, gözün görme duyusunu kuvvetlendirir. Çiğ yumurta, merhem gibi göze sürüldüğü zaman, göz ağrısını teskin eder.

* Hurma yemek, göz iltihabı hastalığına karşı zararlıdır. Fakat hurmadan sonra badem yenirse, yan etkisi giderilmiş olur. Sarımsak, göz hastalığı için zararlıdır. Tarçının aç karına çiğnenmesi, gözdeki perdenin giderilmesi için faydalıdır. Her kim üç gün nar çiçeğinin taç kısmını yerse, uzun süre gözleri ağrımaz.

* Rezene suyu, göze parlaklık verir. Sık sık şalgam yemek, gözün görme duyusunu kuvvetlendirir. Sarısabirsuyu, göz kapaklarındaki şişlikleri giderir. Mercimek ve prasa, gözün görme duyusunu zayıflatır. İnci tozu; sürme gibi göze çekilecek olursa, göz yaşarmasını giderir."23

* Bir kimse Peygamber Aleyhis-Selâm'a göz ağrısından şikâyet ettiğinde, ona: "Mushafa bak, Kur'ân oku!" buyurduğu rivayet edilmiştir