Katartikler Ve Laksatifler
Katartikler ve laksatifler, kabızlığa son verip bağırsakların boşalmasını sağlayan madde veya ilaçlardır. Katartikler, bağırsakların hareketini artırarak içindeki sindirim sıvısının atılmasını hızlandırırlar. Etki derecelerine göre kuvvetli müshillere drastik veya katar- tik, orta kuvvettekilere pürgatif, yumuşatıcı olanlara da laksatif denmektedir.Dışkının atılması normal sindirim sonucu oluşan bir işlevdir ve bağırsağın normal çalışması, içinde bulundurulan katı gıdaların cinsine bağlı olarak salgılanan hormonlar ve fermentlerle idare edilir. Yiyecekler arasında bulunan meyve suları, buğday, bal, yulaf ezmesi gibi besinler de birer laksatif gibi dışkının atılmasını kolaylaştırırlar.İnsanlar çoğunlukla dışarıdan bir zorlamaya, ıkınmaya gerek kalmadan dışkılarını yaparlar.
Dışarı çıkma sıklığı çok kere önemli değildir ve alışkanlığa bağlıdır. Dışarı çıkmak için çoğu kez, ka- tartik kullanmak zorunda kalını-yorsa bir doktora baş vurmak yararlı olur. Müshil veya pürgatif kullanmayı alışkanlık haline getirmek, bağırsakları tahriş ederek onları tembelliğe iter ve dışarı çıkma olayı düzensiz bir duruma girer. Katartik kullanma alışkanlığı edinenlerde anüs çevresinde basur denilen venöz şişliklere çok rastlanır. Şişmanlıkta uzun süre katartik kullanmak yalnız etkisiz değil, aynı zamanda zararlıdır da.Karın ağrısı varken kesinlikle katartik kullanılmamalıdır.
Çünkü bu ağrı başlangıç halindeki bir apandisitin habercisi olabilir.Ağrı devam eder veya şiddetlenirse cerrahi müdahale zorunlu hale gelir. Bağırsağın iltihaplanmasında katartik kullanılması tahrişi artırıp delinmesine neden olabilir. Bunun sonucunda karın boşluğunu ve iç organların üzerini saran ve periton denen zar iltihaplanır. Peritonit denilen bu hastalık ise bazen ölüme yol açabilir.İncebağırsak hareketlerini uyararak artıran katartiklerden hint yağı (Castor oil), calaba reçinesi (resine de jalab), kalınbağırsağa etki yapanlar arasında ise ravend (Extr. Rhubarbe), kaskara, sinameki (Pursenid), sarısabır (Aloe), fenolfitaleyn (Laksafenol) ve Bisacodyl (Dulcolax) sayılabilir.
Bazı kimselerde fenolfitaleyne karşı alerji olduğundan ciltte kızarıklıklar meydana gelebilir.Su çeken kolloid ya da reçinemsi maddeler bağırsaktaki su ile şişerek osmotik basıncı artırmak suretiyle müshil tesiri gösterirler. Bazı deniz yosunlarını (ağar) ve bitki tohumlarını (Psyllium se- eds) bu arada sayabiliriz.Bağırsaklardan emilmeyen bazı tuzlar da müshil olarak ağızdangenellikle 15 g. kadar verilir.
Bunların arasında İngiliz tuzu olarak da bilinen sodyum sülfat (Gla- uber tuzu) ve magnezyum sülfat (Epsom tuzu) en önemli olanlarıdır.Dışkıyı yani gaitayı yumuşatarak ve emülsiyon haline getirerek atılmasını kolaylaştıran laksatifler arasında likid parafin (mineral oil ve bitkisel yağlar (zeytinyağı, pamukyağı) sayılabilir. Genellikle uygulanan doz bir-iki yemek kaşığıdır. Gliserin fitilleri ise özellikle çocuklarda makattan uygulanır. Son zamanlarda, bu maksatla yüzey aktif ajanlar hem ağızdan (Normalaks) hem de makattan (li- balaks) çok kullanılmaktadır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
