Yutma Güçlüğü

Yutma güçlüğü, yutkunma zorluğu, başka hastalık belirtileri ile birlikte görüldüğünde teşhisi kolay bir rahatsızlıktır. Herhangi bir hastalıkla birlikte değil de, tek başına görüldüğünde, yutkunma güçlüğü, yutma güçlüğü tehlikeli bir hastalığın belirtisi olabilir. Kişiler çoğunlukla yutmanın başında bir güçlük, göğüs kemiğinin ardında veya boğazda bir sıkışma hissettiklerini belirtirler. Bu belirti genelde yutma fonksiyonunda bağımsız olarak boğazda bir cismin sebep olduğu tıkanma duygusundan farklıdır. Yutma güçlüğü, tıp dilinde odinofaji adı ile bilinen, ağrılı yutma ile aynı anlama gelmez. Fakat bu iki belirti bir iltihaplanma ile birlikte de görülebilir. Yutma güçlüğü iki türde incelenir. Orta yutak ve yemek borusu kökenli olarak incelenir. Bu tipler etkiledikleri yutma aşamalarına göre farklı nitelikler gösterir. Yutakla alakalı yutma güçlüğü besinlerin, orta yutaktan ilerleyerek yemek borusunun üst tarafına geçmesinde bir zorluk yaşanıyorsa yutma güçlüğü orta yutakla alakalıdır. Fizyolojik yutma ortalama 1,5 saniye devam eden hızlı ve eşgüdümlü bir evredir. Bu dönemin istemli evresinde dil besinleri yutak bölgesine doğru iter. Akabinde besinlerin ağız boşluğundan geçerek yutma istemsiz evreye girerek ve reflekslerle denetlenmeye başlar. Yutak kaslarında dalgalanma hareketleriyle kasılma ve yemek borusunun üst kasında yemek borusuna geçişi sağlayacak şekilde gevşeme meydana gelir. Tüketilen besinlerin soluk borusuna kaçmasını engellemek için gırtlak yükselerek gırtlak dalızlan ile epiglotlada kapanma meydana gelerek solunum kapanır.

Orta yutakla alakalı yutma güçlüğü çeken kişiler, yutma fonksiyonunun başında hissettikleri zorluktan şikâyet ederler. Ayrıca besinlerin gırtlağa gelmesi, burundan tekrar geri gelmesi ve soluk borusuna kaçması ile öksürük ve boğulma hissi gibi belirtiler görülebilir. Bu tür yutma zorluğu genelde sıvı gıdalar tüketilirken artar. Hâlbuki yemek borusuyla ilgili yutma zorluklarında katı besinlerin yutulması zorlaşır. Yutma fonksiyonunun yemek borusu ile alakalı döneminde, besinler mideye varacak şekilde yemek borusu boyunca ilerler. Bu işlem ortalama 6-10 saniye sürmektedir ve vagus sinirince denetlenir. Yemek borusuyla alakalı yutma zorluğu çeken kişiler besin parçalarının boğazdan hemen sonra takılmasından şikâyet ederler.

Bu şekilde yutma zorluklarının çoğu mekanik bozukluklardan ve hareket bozukluklarından kaynaklanmaktadır. En çok görülen sebepleri yemek borusunun alt büzgen kasındaki veya yemek borusunun mideye açılmasına yarayan kastaki sorunlar, yemek borusunun farklı yerlerinde travma, cerrahi operasyon veya bir hastalık yüzünden ortaya çıkan daralmalar ve tümörlerdir. Yemek borusu kökenli olan yutma zorluğunda, orta yutakla ilgili çeşitten farklı olarak hasta başlangıçta katı besinleri yutmakta zorluk meydana gelir. Zaman geçtikçe yemek borusunun daha da daralması ile sıvı besinlerin geçişini de güçleştirir. Yutma güçlüğünün teşhisi yutma güçlüğünde teşhis koyarken, hastanın ifade ettiği zorlanma yeri dikkatle incelenir; zira hasta bozukluğun normalde hissedilen daha yukarıda olduğunu söyleyerek doktoru yanıltabilir. Bu durumda uygulanması gereken ilk inceleme yemek borusu filminin çektirmektir. Kişiye baryum içirilir ve ardından yemek borusu radyolojik olarak incelenmeye başlanır. Bu metot hem mekanik, hem de hareketle ilgili sorunların tanınmasında faydalıdır. Yemek borusu endoskopisi yapıldığında teşhis koymak için yardımcı olabilir. Bu metotla tümör oluşumları tespit edilebilir. Fakat yutma güçlüğüne sebep olan hareket bozuklukları ile ilgili bilgi edinilemez. Ayrıca yaygın yemek borusu spazmlarının ardından mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması halinde ise endoskopi bu maddelerin tespit edilmesine yardımcı olabilir. Bütün bu araştırmalara rağmen yutma güçlüğünün sebebi ortaya çıkmaz ise ağız, yutak ve gırtlakla ilgili bütün olası hastalıklar araştırılır. Farklı faktörler yutma güçlüğünün teşhisini zorlaştırabilir. Hastadan aktardığı bilgi ve veriler yetersizse, bunlara dayanarak yutma güçlüğünün orta yutaktan mı, yoksa yemek borusundan mı kaynaklandığını tespit etmek ve hareketle alakalı veya mekanik kökenli gerçek sebebe yönelmek imkânsızdır. Ayrıca, hastanın şikâyetlerinin yerini yanlış ifade etmesi doktoru yanıltabilir. Bazı hastalarda önceki zamanlarda konmuş ruhsal kökenli yutma güçlüğü teşhisi şüphesiyle yaklaşmak gerekir, zira böyle bir teşhis yemek borusunun mideye açılmasını kontrol eden alt büzgen kasın dikkat edilmemiş bir hastalığı saklayabilir. Yapılması gereken en mühim detay araştırma yutma esnasında orta yutak kaslarının hareketlerinin videoflüoroskopiyle görüntülenmesidir. Zira çekilen video filminin incelenmesi bu kas hareketlerinin tekrar gözlenmesine imkân verir.