Kafa Kemikleri

Kafa iskeletini oluşturan kemikler, neurocranium ve viscerocranium (splanchnocranium) olarak iki gruba ayrılır. Neurocranium'u oluşturan kemikler osfrontale, os parietale, os occipitale, os temporale, os sphenoidale ve osethmoidale' dir. Viscerocranium (yüz iskeleti)' da maxilla, os palatinum, oslacrimale, vomer, os zygomaticum, os nasale, concha nasalis inferior, mandibula, oshyoideum, ossicula auditus (bkz. kulak) bulunur. OSFRONTALE Neurocranium'a ait tek kemiklerdendir. Fötus veya yeni doğanda sutura frontalis metopica ile ayrılan iki parçadan oluşur. Erişkin kafa grafılerinde % 8 oranında görülen bu sutura genellikle 6 yaşın üzerinde kapanır. Os frontale squama frontalis, pars orbitalis ve pars nasalis olmak üzere üç parçadan oluşur. Squama frontalis. Dış yüz (facies externa) üzerinde her iki tarafta tuber frontale (eminentia frontalis) adı verilen kabarıntılar bulunur. Tuber frontale'nin hemen altında yer alan ve yay şeklindeki kabarıntılara arcus superciliaris denir. Arcussuperciliaris, erkeklerde daha belirgindir. İki arcus superciliaris arasında yer alan düz sahaya glabella adı verilir. Squama frontalis ile pars orbitalis'in birleşim yerinde bulunan keskin kenara margo supraorbitalis denir. Margo supraorbitalis'in lateralinde foramen supraorbitale denilen bir delik yer alır ve bu delikten a., v., n. supraorbitalis geçer.

Bu delik bazen yarık şeklinde olabilir ve incisura supraorbitalis adını alır. Foramen supraorbitale (incisura supraorbitalis)'nin medialinde incisura frontalis denilen bir çentik bulunur. Incisura frontalis bazen foramen şeklinde olabilir (joramenfrontale). Frontal kemik yanlarda parietal kemikler ile eklem yapar. Bu kenarlara margoparietalis adı verilir. Margo parietalis'lerin altında ve her iki tarafta linea temporalis ile ayrılmış olanfacies temporalis'ler bulunur. İç yüz (facies interna), iki konkaviteden oluşur. Üst median kısımda sulcus sinus sagittalis superioris yer alır. Bu sulcus 'un kenarlarına falx cerebri tutunur. Bu kenarlar aşağıda birleşerek crista frontalis'ı oluşturur. Crista frontalis foramen caecum'u oluşturacak olan girintide sonlanır. Üst yüzde ayrıca foveola granularis denilen ve granulatio arachnoidale'ye ait olan çukurcuklar bulunur. orbitalis. Dış yüz tfacies orbitalis) orbita tavanının yapısına katılır ve bu üzün ön-dış kısmında fossa glandulae lacrimalis denilen bir çukur bulunur. Bururda glandula lacrimalis yer alır. Medial tarafta ve margo supraorbitalis'in altında ise spina trochlearis veyafovea trochlearis bulunur. Pars orbitalis'lerin alt kenarları ön-lateralde zigomatik kemik (processus zygomaticus), medialde lakrimal kemik ve arkada sfenoid kemik ile eklem yapar. Par s orbitalis'ler arasında yer alan ve açıklığı arkaya doğru bakan, "U harfi" şeklindeki çentiğe incisura ethmoidalis denir. Bu çentiğin kenarlarında foveola ethmoidalis denilen çukurcuklar yer alır. Bu çukurcuklar ethmoid kemikteki boşluklarla birleşerek cellulae ethmoidales'ı oluştururlar. Foveolae ethmoidales'in bulunduğu kenarda orbita'yı burun boşluğuna bağlayan ve foramen ethmoidale anterius ve foramen ethmoidale posterius adı verilen delikler bulunur. Bu deliklerden aynı isimli arter, ven ve sinirler geçer. Incisura ethmoidalis' in önünde, spina nasalis' in lateralinde sinus frontalis' !erin açıldığı apertura sinus frontalis denilen açıklıklar bulunur. Sinus frontalis'ler frantal kemiğin iki laminası arasında yer alan boşluklardır. İki sinus frontalis genellikle ortada septum intersinusale frontale denilen kemik bir bölme ile ikiye ayrılır. Pars orbitalis'lerin iç yüzünde, beyindeki gyrus ve sulcus'lara uyan girinti (impressio gyrorum) ve çıkıntı (juga cerebralia)'lar vardır. Pars nasalis. Glabella'nın altındaki kısım pars nasalis'tir. Nazal kemik ile eklem yapan (sutura frontonasalis) bu kısmın ortasında yer alan ince çıkıntıya sp inanasalis denir. Sutura frantonasalis ile sutura intemasalis'uı birleştiği noktaya ise nasion adı verilir. OS PARIETALE Cranium'un üst orta kısmında yer alan, neurocranium'a ait çift kemiklerdendir. Facies extema ve facies intema olmak üzere iki yüzü, margo sagittalis, margo frontalis, margo occipitalis ve margo squamosus olmak üzere dört kenarı, angulus fronta lis , angulus sphenoidalis, angulus occipitalis ve angulus mastoideus olmak üzere de dört köşesi vardır. Facies externa. Konvekstir. Bu yuzun ortasında yer alan çıkıntı tuber parietale olarak adlandırılır. Hemen altında, yanlarda linea temporalis superior ve linea ıemporalis inferior denilen çizgiler bulunur.

Linea temporalis superior'a fascia temporalis, linea temporalis inferior' a ise m. temporalis tutunur. Facies interna. Konkavdır. Ön alt köşesi olan angulus sphenoidalis'ten başlayıp yukarı-arkaya doğru uzanan oluğa sulcus arıeriae meningeae mediae denir. İçinde aynı isimli arterler yer alır. Sutura sagittalis boyunca görülen oluğa sulcus sinus sagittalis superior denir. Falx cerebri (beynin dış zarı olan duramater' in bir uzantısıdır) bu oluğun kenarlarına tutun ur. Parietal kemiğin sutura sagittalis'e yakın iç yüzünde foveolae granulares denilen ve granulatio arachnoidales'in oluşturduğu çukurcuklar görülür. Margo sagittalis iki parietal kemik arasında yer alır (sutura sagittalis). Sutura sagittalis, sutura coronalis ve sutura frontalis'in birleşim yerinde fonticulus (fontanella) anterior bulunur. Yeni doğmuş çocuklarda yalnız bağ dokusu ve membran ile örtülü olan bu fontanel 1-2 yaş arasında kapanır. Margo frontalis frontal kemik ile, margo occipitalis oksipital kemik ile, margo squamosus da temporal kemik ile eklem yapar. Margo occipitalis'ler ile oksipital kemiğin birleştiği yerde sutura lambdoidea bulunur.

Ön üstte angulus frontalis, ön altta angulus sphenoidalis, arka-üstte angulus occipitalis, arka-altta angulus mastoideus yer alır. Angulus mastoideus'un iç yüzünde sulcus sinus sigmoidei denilen bir oluk vardır. Bu oluk temporal ve oksipital kemikte de aynı isimli oluk ile devam eder. OS OCCIPITALE Cranium'un arka alt kısmında yer alan ve neurocranium'u oluşturan tek kemiklerdendir. Bu kemik margo lambdoideus'lar aracılığıyla her iki parietal kemik ile eklem yapar. Squama occipitalis, pars basitaris ve pars lateralis denilen kısımlardan oluşur. Squama occipitalis. Facies extema ve facies intema olmak üzere iki yüzü vardır. Facies extema konvekstir. Dış yüzün en çıkıntılı yerine protuberantia occipitalis externa denir. Bu yüzün ortalarından yanlara doğru uzanan çizgilere linea nuchalis suprema, linea nuchalis superior ve linea nuchalis inferior adı verilir. Linea nuchalis superior'un üzerinde yer alan düz sahaya planum occipitale, altında kalan pürtüklü sahaya ise planum nuchale denir. Protuberantia occipitalis extema' dan başlayıp aşağıya doğru uzanan keskin kenar crista occipitalis externa adını alır. Facies interna konkavdır. Bu yüzün ortasında protuberantia occipitalis inıerna denilen bir çıkıntı bulunur. Bu çıkıntıdan yukarıya doğru uzanan oluğa sulcus sinus sagittalis superioris denir. Bu oluğun kenarlarına falx cerebri tutunur. Protuberantia occipitalis intema'dan aşağıya doğru uzanan keskin kenara crista occipitalis interna adı verilir.

Burada da falx cerebelli (beyincik hemisferleri arasında yer alan duramater uzantısı) bulunur. Protuberantia occipitalis intema'dan transvers yönde uzanan oluklara sulcus sinus ıransversi denir. Bu oluğun iki kenarına tentorium cerebelli (cerebrum ile cerebellum arasında yer alan duramater uzantısı)'nin arka kenarı tutunur. Yanlarda sulcus sinus sigmoidei olarak devam eden bu oluk, facies intema'yı üstte ve altta ikişer tane olmak üzere toplam dört çukura ayırır. Üstte beynin oksipital lobunun yer aldığı çukurlara fossa cerebralis, altta beyinciğin bulunduğu çukurlara ise fossa cerebellaris denir. Pars basilaris. Sfenoid kemiğin corpus kısmı ile eklem yapar. Pars basilaris'in üst ve alt olmak üzere iki yüzü vardır. Üst yüzde geniş bir çukur yer alır. Bu çukura clivus (burada medulla oblongata ve pons'un alt kısmı bulunur) adı verilir. Pars asilaris'in alt yüzünün ortasında tuberculum pharyııgeum denilen bir kabarıklık yer alır. Buraya raphe pharyngis tutunur. Pars basilari 'in yan kenarlarında temporal kerniğin pars petrasa'sı ile eklem yapan sulcus sinus petrosi inferiaris bulunur. Pars lateralis. Bu yüzde atlas'ın massa lateralis'leri ile eklem yapan, condylus occipitalis denilen çıkıntılar vardır. Condylus occipitalis'lerin arka tarafındaki çukura fossa condylaris denir. Bu çukur bazen kanal şeklinde olabilir (canalis condylaris). Canalis condylaris'lerden vv. ernissariae geçer. Condylus occipitalis'lerin üzerinde, öne doğru uzanan kanala canalis nervi hypoglossi adı verilir (n. hypoglossus geçer).

Pars lateralis'in yan tarafında processus jugularis adı verilen çıkıntı yer alır. Bu çıkıntının ön tarafında incisura jugularis denilen bir çentik bulunur. Bu çentik temporal kemiğin pyramis parçasının alt yüzünde bulunan incisura jugularis ile birleşerek fararnen jugulare'yi oluşturur. Bu delikten n. glossopharyngeus, n. vagus ve n. accessorius geçer. Squama occipitalis, pars lateralis ve pars basilaris'in birleştiği yerde bulunan deliğe foramen magnum denir. Foramen magnum, fossa cranii posterior ile canalis vertebralis arasındaki geçişi sağlar ve içinden medulla oblongata, a. vertebralis, n. accessorius'un spinal parçası geçer. OS TEMPORALE Os temporale, neuracranium'a ait çift kemiklerden olup kafatasının yan ve alt kısmında bulunur. Pars squamosa, pars petromastoidea, pars tympanica ve processus styloideus olmak üzere dört parçadan oluşur. Pars squamosa. Cavum cranii'yi yandan kapatan pars squamosa, temporal kemiğin ön kısmını oluşturur. Yassı bir yaprak şeklindedir. İki yüzü vardır. Dış yüzünefacies temporalis, iç yüzüne ıse facies cerebralis adı verilir. Squama temporalis'in dış yüzü hafif konveks olup fossa temporalis'in yapısına katılır ve büyük bir kısmı m. temporalis ile örtülüdür. Bu yüzde meatus acusticus extemus'tan yukarıya doğru uzanan ve a. temporalis media'nın geçtiği bir oluk bulunur. Bu oluğa sulcus a. temporalis mediae adı verilir. Ayrıca arkaya ve yukarıya doğru uzanan crista supramastoidea adı verilen bir çizgi bulunur.

Crista suprarnastoidea'nın ön ucu ile porus acusticus extemus'un arka-üst kısmı arasında üçgen şeklinde bir çöküntü vardır ki buraya foveola suprameatica adı verilir. Bu üçgeniri 1.5 cm. kadar derinliğinde antrum mastoideum bulunur. Foveola suprameatica'nın ön kısmında küçük bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntıya da spina suprameatica denir. Squama parçasının alt kısmından ileriye doğru uzanan çıkıntıya processus zygomaticus adı verilir. Bu çıkıntının arka kısmı üçgen şeklindedir. Üst ve alt iki yüzü vardır. Üst yüzün arka kısmı konkav olup quama parçasının temporal yüzü ile devam eder. Alt yüz ise ön ve arka iki kök ile sınırlıdır. Processus zygomaticus'un ön kökü kısa ve kalın olup tuberculum articulare denilen bir kabarıklık ile devam eder. Bu kabarıklığın arkasında fossa mandibularis denilen bir çukur bulunur. Bu çukura condylus mandibularis yerleşir. Arka kök porus acusticus externusun üzerinden geriye doğru uzanarak crista supramastoidea ile devam eder. Facies cerebralis konkavdır. Burada gyrus cerebri'lerin yaptığı izler ve a., v. meningea media'nın geçtiği oluklar bulunur.

Pars petromastoidea. Pars mastoidea ve pars petrasa olmak üzere iki kısımda incelenir. Pars mastoidea temporal kemiğin arka kısmını oluşturur. Dış kenarında foramen mastoideum bulunur. Bu delikten sinus sigmoideus'tan gelen küçük bir ven ile a. occipitalis'ten ayrılıp duramater'i giden bir dal geçer. Pars mastoidea'nın aşağıya doğru uzanan çıkıntısına processus mastoideus adı verilir. Bu çıkıntı 1-2 yaşından sonra gelişir ve yetişkin erkeklerde daha geniştir. Pracessus mastoideus'un lateral yüzüne m. stemocleidomastoideus, m. splenius capitis ve m. longissimus capitis tutunur. Medialde incisura mastoidea denilen bir çentik bulunur.

Buradan m. digastricus'un venter posterior'u başlar. Incisura mastoidea'nın medialinde sulcus arteriae occipitalis (içinden a. occipitalis geçer) yer alır. Mastoid parçanın üst kenarı parietal kemiğin angulus mastoideus'u ile birleşir. Aynı zamanda pars tympanica'nın da arka duvarını oluşturur. Mastoid parçanın iç yüzünde sulcus sinus sigmoidei denilen bir oluk yer alır. Bu olukta sinus sigmoideus bulunur. Sulcus sinus sigmoidei cellulae mastoidea'dan ince kemik bir lamel ile ayrılır. Pars petrosa; basis cranii'de, sfenoid ve oksipital kemikler arasında yer alır. Bir tepesi (apex partis petrosaeı, üç yüzü ve üç kenarı vardır. Apex parti s petrosae, sfenoid kemiğin ala major'u ile oksipital kemiğin pars basilaris'i arasına sokulur. Apertura interna canalis carotici burada bulunur. Canalis caroticus'un önünde canalis musculotubarius denilen bir kanal vardır. Bu kanal septum canalis musculotubarii adı verilen kemik bir bölme ile ikiye ayrılır. Üstteki kanala semicanalis musculi tensoris tympani, alttaki kanala ise semicanalis tubae auditivae denir. Semicanalis tubae auditivae, tuba auditiva'nın kemik kısmını oluşturur. Facies anterior partis petrosae; fossa cranii media'nın bir kısmını oluşturur ve dış yanda squama parçasının facies cerebralis'i ile devam eder. Bu yüz üzerinde ve apex'e yakın yerde impressio trigeminalis adı verilen bir çukur bulunur.

Bu çukurun içinde ganglion trigeminale yer alır. Impressio trigeminalis'in dış ve arka tarafında birbirine paralel iki oluk görülür. İç kısımdaki oluk sulcus nervi petrosi majoris adını alır ve içinden aynı adı taşıyan sinir geçer. Oluğun dış ucu hiatus nervifacialis denen bir açıklık ile sonlanır. Dışta bulunan oluğa sulcus nervi petrosi minoris denir. Bu oluğun içinden de aynı adı taşıyan sinir geçer. Pars petrosa'nın dış tarafında eminentia arcuata denilen bir kabarıklık vardır. Bu kabarıklığın içinde denge organlarına ait canalis semicircularis anterior yer alır. Bu kabarıklığın ön dış kısmında düz bir alan bulunur. Tegmen tympani denilen bu düz alan ince kemik bir lamelden yapılmış olup antrum mastoideum'un tavanını oluşturur ve eavitas tympaniea'yı üstten örter. Tegmen tympani'nin lateral tarafında fıssura petrosquamosa denilen bir yarık bulunur. Faeies posterior partis petrosae; fossa eranii posterior un ön kısmını oluşturur.

Arkaya ve yukarıya doğru bakar. Bu yüzün ortasındaki büyük deliğe porus acusticus internus denir. Bu delik meatus acusticus internus ile içeri e doğru devam eder. Bu kanal içinden n. vestibuloeoehlearis ve n. faeialis geçer. Porus aeustieus internus'un arka-üst tarafında bulunan çukura Jossa subarcuata denir. Bu çukurun arka ve aşağısında apertura externa canaliculi vestibuli denilen bir açıklık ardır. Bu açıklık aqueduetus vestibuli adı verilen bir kanal ile iç kulağa bağlanır. Kanalın içinde ductus endolymphaticus ve saccus endolymphaticus bulunur. Faeies inferior partis petrosae; düzensizdir.

Basis eranii'nin dış yüzünün bir kısmını oluşturur. Bu yüzde apertura externa canalis carotici ve Jossa jugularis bulunur. Fossajugularis, v.jugularis intema'nın bulbus superior'unu içerir. Fossajugularis ile apertura extema eanalis earotiei'nin arasında bulunan çukura JossuLa petrosa denir. Burada n. glossopharyngeus'a ait bir ganglion bulunur. Fossula petro a'nın dibinde apertura externa canalieulus tympanicus bulunur. Bu açıklıktan n. tympanieus geçer. Fossa jugularis'in medialinde apertura externa canaliculi cochLeae yer alır. Bu açıklıktan da duetus perilymphatieus ve eoehlea'dan gelip v. jugularis intema'ya açılan bir ven geçer. Fossa jugularis'in lateral tarafında canaliculus mastoideus bulunur. Burada n. vagus'un ramus aurieularis'i geçer. Pars petrosa'nın üç kenarı vardır. Margo superior partis petrosae en uzun kenardır. Bu kenar üzerinde suleus sinus petrosi superioris ve tentorium eerebelli bulunur. Margo posterior partis peırosae orta uzunluktadır. Bu kenar üzerinde ineisura jugularis denilen bir çentik vardır.

Bu çentik oksipital kemikteki aynı isimli çentik ile birleşerek foramen jugulare'yi oluşturur. Bu kenar üzerinde suleus sinus petrosi inferioris bulunur. Margo anterior partis petrosae medial ve lateralolmak üzere iki kısma ayrılır. Lateralde sutura petrosquamosa ile, medialde ise sfenoid kemiğin ala major'u ile birleşir. Pars tympanica. Temporal kemiğin en küçük parçasıdır. Pars mastoidea'nın önünde, pars squamosa'nın altında ve pars petrosa'nın dış tarafında yer alır.

Yeni doğanlarda üst tarafı açık bir halkaya benzer. Timpanik parçanın ortasında porus acusticus externus denilen bir delik bulunur. Bu delik meatus aeustieus extemus'un dış deliğidir. Timpanik parçanın aşağıya doğru uzanan kemik laminasına vagina processus styloidei adı verilir. Bu kemik yapı process us styloideus'un başlangıç kısmını önden kapatır.

Timpanik parça, arkada pars squamosa ve proeessus mastoideus ile birleşir ve fissura tympanomastoidea'nın ön sınırını yapar. Arka yüz konkav olup meatus aeustieus externus'un döşemesini, arka duvarının bir kısmını ve ön duvarını oluşturur. Bu yüzün medial ucunda sulcus tympanicus adı verilen dar bir oluk bulunur. Ön yüz hafif konkavdır. Fossa mandibularis'in arka duvarını oluşturur. Timpanik parça ön tarafta pars squamosa ile birleşerek fıssura tympanosquamosa'yı yapar. Bu yarığın alt kısmında pars petrosa'ya ait olan ve crista tegmentafis adı verilen bir çıkıntı bulunur. Bu çıkıntının ön tarafında pars squamosa, arka tarafında ise pars tympanica yer alır. Önde fissura petrosquamosa, arkada ise fıssura petrotympanica denilen yarıklar bulunur.

Fissura petrotympanica canaliculi chorda tympani ile cavitas tympani'ye uzanır. İçinden chorda tympani (n. facialis'in dalı), a. tympanica anterior (a. maxillaris'in dalı) ve lig. mallei anterius geçer. Timpanik parçada processus styloideus ile processus mastoideus arasında foramen stylomastoideum bulunur. Bu delikten n. facialis ve a. stylomastoidea geçer. Meatus acusticus externus. Takriben 16 mm. uzunluğunda olup öne ve mediale doğru seyreder. Ön duvarı, arka-alt duvarı ve döşemesi pars tympanica, tavanı ve arka-üst duvarı ise pars squamosa tarafından şekillenir. Process us styloideus. Temporal kemiğin alt yüzünden aşağı-öne doğru uzanır. Uzunluğu yaklaşık 2.5 cm.'dir. Distal kısmına kas ve ligament' ler tutunur. OS SPHENOIDALE Sfenoid kemik neurocranium'u oluşturan tek kemiklerdendir. Basis cranii'nin ortasında, temporal kemik ve oksipital kemiğin pars basilaris'inin önünde yer alır.

Şekli kanatları açık bir kuşa benzetilir. Ortada bir corpus'u, corpus'un yanlarında ala major ve ala minor adı verilen büyük ve küçük kanatları ve corpus'tan başlayıp aşağıya doğru uzanan proeessus pterygoideus'ları vardır. Corpus sphenoidalis. Küp şeklindedir. İçinde sinus sphenoidalis denilen bir boşluk bulunur. Bu boşluk septum sinuum sphenoidalium ile ikiye ayrılır. Corpus'un üst yüzü önde ethmoid kemiğin lamina cribriformis'i ile birleşir. Corpus'un ön yüzü burun boşluğuna bakar. Ön yüzün ortasında erista sphenoidalis denilen bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntının aşağıya doğru olan uzantısına rostrum sphenoidale denir. Crista sphenoidalis'in yanlarında apertura sinus sphenoidalis denilen açıklıklar bulunur. Bu açıklıklar aracılığıyla sinus sphenoidalis burun boşluğuna açılır. Üst yüzün ortasındafossa hypophysiaLis denilen bir çukur vardır. Bu çukurda hipofız bezi bulunur. Bu çukurun önündeki kabarıklığa tubereulum sellae arkasındaki kemik çıkıntıya dorsum sellae adı verilir. Tuberculum sellae'nın yanlarında bulunan küçük çıkıntılara proeessus clinoideus medius denir. Tuberculum sellae, fossa hypophysialis ve dorsum sellae'nın birleşimi eyer şeklinde olduğu için sella turciea (Türk eyeri) adı verilir. Dorsum sellae'nın da üst yan köşelerindeki çıkıntılara proeessus clinoideus posterior adı verilir. Corpus'un yan yüzleri ala major ve processus pterygoideus'un larnina medialis'leri ile birleşir. Bu birleşim yerinde suleus earotieus denilen bir oluk bulunur. Bu olukta sinus cavernosus ve a. carotis interna yer alır. Oluğun arka kısmı yanlarda Lingula sphenoidalis denilen dil şeklinde bir çıkıntı ile sınırlanır. Ala major. Sfenoid kemiğin corpus'unun yanlarında yukarıya ve dış yana doğru uzanır. Ala major'un facies eerebralis, faeies orbitalis, faeies temporalis, faeies maxillaris olmak üzere dört yüzü ve margo zygomaıicus, margo Jrontalis, margo parietalis, margo squamosus olmak üzere dört kenarı vardır. Fa ies cerebrali . fossa cranii media'nın ön kısmının yapısına katılan yüzüdür. Bu uzun on-ı asmında foramen rotundum (içinden n. maxillaris geçer), arka-dış " mında ora en ovale (içinden n. mandibularis, a. meningea accessoria ve bazen de n. su minor geçer) bulunur.

Foramen ovale'nin arka ve dış tarafında bulunan deliğe deforamen spinosum (içinden a. meningea media ve n. mandibularis'in meningeal dalı geçer) denir. Facies orbitalis, göz çukurunun yan duvarının arka kısmını yapar. Facies temporalis'in üst kısmı fossa temporalis'e, alt kısmı ise fossa infratemporalis'e bakar. İkisini ayıran kenara crista injratemporalis adı verilir. Facies maxillaris, fossa infratemporalis'in tavanının yapısına katılır. Ala minor. Corpus'un ön kısmından iki kök halinde başlar ve horizontal yönde uzanır. Ala minor'lerin corpus ile birleşim yerinde uzunluğu yaklaşık 6-7 mm. olan canalis opticus adı verilen bir kanal bulunur. Ala minor'un ön ve arka iki kenarı vardır. Ön kenar, frontal kemiğin pars orbitalis'inin arka kenarı ile birleşir. Arka kenarın ucundaki çıkıntıya processus clinoideus anterior denir. Sfenoid kemiğin corpus'u, ala major ve ala minor'leri arasında fissura orbitalis superior denilen bir yarık vardır. Processus pterygoideus. Ala major ile sfenoid kemiğin corpus'unun birleşim yerinden aşağıya doğru uzanan çıkıntı1ardır. Her bir çıkıntının iki lamina'sı vardır. Bunlardan içteki çıkıotıya lamina medialis processus pterygoidei, dıştaki çıkıntıya ise lamina lateralis processus pterygoidei adı verilir.

İki lamina'nın uçları arasındaki çentiğe incisura pterygoidea denir. Arkada iki lamina arasında fossa pterygoidea denilen büyük bir çukur yer alır. Fossa pterygoidea'nın üzerindeki küçük çukura da fossa scaphoidea adı verilir. Processus pterygoideus'ların başlangıç yerinde sagital istikamette uzanan kanala canalis pterygoideus denir. Bu kanalın ön tarafta fossa pterygopalatina ile bağlantısı vardır. Processus pterygoideus'un ön yüzünde aşağı doğru uzanan ve sulcus pterygopalatinus denilen bir oluk bulunur. Bu oluk palatin kemiğin lamina perpendicularis'inde bulunan sulcus palatinus ile birleşerek canalis pterygopalatinus'u oluşturur. Lamina medialis processus pterygoidei, lamina lateralis'e göre daha uzun olup ucu çengel şeklindedir. Bu kıvrık olan yere hamulus pterygoideus denir. Bu çıkıntının iç tarafındaki oluğa sulcus ha mu li pterygoidei adı verilir. Bu oluktan m. tensor veli palatini'nin tendonu geçer ve ayrıca raphe pterygomandibularis de buraya tutunur. OS ETHMOIDALE Kafa iskeletinin tek kemiklerinden olup basis cranii'nin ön kısmında yer alır. Frontal kemiğin orbital parçaları arasındaki incisura ethmoidalis'e yerleşir. Burun boşluğunun septal, üst ve dış duvarlarının yapısına katılır. Ethmoid kemiğin lamina perpendicularis, lamina cribrosa ve bir çift de labyrinthus ethmoidalis olmak üzere dört parçası vardır. Lamina perpendicularis (vertikal lamina). Septum nasi'nin üst-arka kısmını yapar. Lamina cribrosa'nın altında sagital istikamette uzanan ince yassı kemik bir bölmedir. Kafa boşluğuna doğru uzanan çıkıntısına erista galli ismi verilir. Crista galli'nin yanlara gönderdiği ala cristae galli denilen uzantılar frontal kemik ile ekı em yaparak foramen caecum'un oluşumuna katılır.

Lamina perpendicularis üstte lamina cribrosa, altta vomer'in ön kenarı ve arkada ise crista sphenoidalis ile eklem yapar . Ön kenarı üstte frontal ve nazal kemikler ile. altta cartilago septi nasi ile birleşir. Lamina cribrosa (horizontal lamina). Frontal kemiğin orbital parçaları arasındaki incisura ethmoidalis'e yerleşen kısımdır. Üst yüzü fossa crani anterior'a, alt yüzü burun boşluğuna bakar. Burada bulunan foramina cribrosa denilen deliklerden fila olfactoria adı verilen koku sinirleri geçer. Labyrinthus ethmoidalis (partes laterales). Lamina cribrosa'nın altında ve larnina perpendicularis'in sağ ve solundaki parçalardır. İçinde cellulae ethmoidales yer alır. Bu boşlukların büyük bir bölümü üst, ön ve arkada açık ve yarımdır. Ethmoid kemik diğer kafa kemikleri ile eklem yaptığında bu boşluklar tamamlanır. Üstte yer alan eellulae ethmoidales, frontal kemiğin incisura ethmoidalis'indeki foveolae ethmoidales ile birleşince bütünleşir. Bu boşluklar ön, orta ve arka (cellulae ethmoidales anteriores, mediae ve posteriores) olmak üzere üç grup oluşturur. Hava ile dolu olan bu boşlukların iç yüzleri mukoza ile örtülüdür ve burun boşluğundaki meatus nasi'lere açılır. (bkz. paranasal sinüsler ve burun).

Labyrinthus ethmoidalis'in ön tarafındaki küçük ve yarım boşluklar maxilla'nın processus frontalis'i ve lakrimal kemik tarafından kapatılır. Labyrinthus ethmoidalis'in arka yüzündeki büyük ve düzensiz boşluklar ise palatin kemiğin processus orbitalis'i ve concha sphenoidalis tarafından tamamlanır. Labyrinthus ethmoidalis'in dış yüzüne lamina orbitalis denir. Orbita'nın iç duvarında yer alır.

Bu yüzün frontal kemik ile eklem yapan üst kenarındaforamen ethmoidale anterius ve foramen ethmoidale posterius denilen delikler bulunur. Bu deliklerin içinden aynı isimli damar ve sinirler geçer. İç yüzü, burun boşluğunun dış duvarının üst kısmını yapar. Bu yüzde eoneha nasalis superior ve eoneha nasalis media yer alır. Bazen en üst ve arka kısmında eoneha nasalis suprema denilen rudimenter bir concha bulunabilir. Concha nasalis media kaldırıldığında bulla ethmoidalis ve proeessus uncinatus ortaya çıkar. Bulla ethmoidalis'i cellulae ethmoidales mediae yapar. Processus uncinatus ise bullaoidalis'in önünden arkaya ve aşağıya doğru uzanan kemik bir çıkıntıolup ıatus maxillaris'i daraltır. Hiatus maxillaris'in bu daralan açıklığına hiatus semilunaris denir. Concha nasalis superior ile sfenoid kemiğin corpus'u arasındaki ıkmaza recessus sphenoethmoidalis adı verilir. Bu çıkrnaza sinus sphenoidalis ile ellulae ethmoidales posteriores'un bir kısmı açılır. Concha ların medial yüzleri konveks, lateral yüzleri konkavdır. Üst kenarları burun boşluğunun dış duvarına tutunur, alt kenarları ise serbest olarak sonlanır.

Concha nasalis superior'un altında kalan geçite meatus nasi superior, concha nasalis media'nın altındaki geçite ise meatus nasi medius denir. Meatus nasi'lere paranazal sinüsler açılır (bkz. paranasal sinüsler ve burun). MAXILLA Maxilla viscerocranium'un çift kemiklerindendir. Her iki maxilla ortada sutura intermaxillaris ile birleşerek üst çenenin iskeletini oluşturur. Bu iskelet ağız boşluğunun tavanını, burun boşluğunun lateral duvarı ve döşemesini ayrıca orbita döşemesinin büyük bir kısmını yapar. Maxilla'nın bir gövdesi (corpus maxillae), dört yüzü (facies anterior, facies nasalis, facies orbitalis ve facies infratemporalis) ve dört çıkintısı (processus frontalis, processus zygomaticus, processus alveolaris ve processus palatinus) vardır. Corpus maxillae. Kabaca piramid şeklindedir. İçinde paranazal sinüslerın en büyüğü olan sinus maxillaris yer alır. Facies anterior. Bu yüz öne ve laterale doğru bakar. Üzeri deri ile örtülüdür. Derinin altında yer alan mimik kaslarından bazıları (m. depressor septi, m. levator anguli oris, m. levator labii superioris, m. nasalis) bu yüze tutunur. Bu yüzün alt kısmına doğru üst çene dişlerinin köklerinin üzerinde hafif kabarıklıklar görülür. Kesici dişlerin üzerindeki çukura fossa incisiva denir. Bu çukurun hemen lateralinde yer alan geniş çukura ise fossa canina adı verilir. Fossa canina'nın üzerindeki deliğe foramen infraorbitale denir (içinden a., V., n. infraorbitalis geçer). Bu yüzün ön-iç tarafında incisura nasalis adı verilen derin bir delik vardır. Karşı maxilla'nın incisura nasalis'i ve nazal kemiğin alt kenarı ile birleşerek apertura pinformis denilen açıklığı oluştururlar.

Bu açıklık burnun kemik iskeletinin dışa açıldığı yerdir. Bu açıklığın alt-orta kısmındaki çıkıntıya spina nasalis anterior denir. Facies infratemporalis. Bu yüz konveks olup arka-dış tarafa doğru bakar ve fossa infratemporalis'in ön duvarını oluşturur. Bu yüzün alt kısmında yer alan pürtüklü sahaya tuber maxillae adı verilir. Burada sayıları birden fazla olan delikler bulunur. Bu deliklereforamina alveolaria denir (içinden alveolaris superior posterior geçer). Bu delikler ile üst çene dişlerinin köklerini birleştiren kanallara canales alveolares adı verilir. Facies orbitalis. Bu yüz orbita döşemesinin büyük bir kısmını yapar. Ön kenarına margo infraorbitalis denir. Bu kenar medialde processus frontalis' in crista lacrimalis anterior'u ile devam eder.

Lateralde process us zyomaticus'a doğru uzann .. kenarında yer alan çentiğe incisura lacrimalis denir. Arka kenan infraorbitalis' in ön kenarının büyük bir kısmını yapar. Sulcus infraorbitalis kenardan başlar, kemik içinde canalis infraorbitalis olarak devam eder maxilla'nın ön yüzündeki foramen infraorbitale'ye açılır. Sulcus infraorbitali " orta kısımlarından ayrılan ince bir kanal içinden ön dişlere giden aa.vv., nn. alveolares superiores anteriores geçer. Facies nasalis. Bu yüzün arka üst kısmında sinus maxillaris'i burun boşluğuna bağlayan hiatus maxillaris bulunur. Bu açıklığı ethmoid kemiğin processus uncinatus'u, palatin kemiğin lamina perpendicularis'i, concha nasalis inferior'un processus maxillaris'i daraltır. Processus zygomaticus. Piramid şeklinde olup arka-laterale doğru uzanarak zygomatik kemik ile eklem yapar. Processus frontalis. Nazal kemik ile lakrimal kemik arasında arkaya ve yukarıya doğru uzanır. Lateral yüzünde bulunan keskin kenara crista lacrimalis anterior denir. Bu kenar margo infraorbitalis ile devam eder. Crista lacrimalis anterior'un arkasındaki oluğa sulcus lacrimalis adı verilir. Lakrimal kemikteki aynı isimli oluk ile birleşerek saccus lacrimalis'i oluşturur. Processus frontalis'in medial yüzü cavitas nasi'nin lateral duvarının ön kısmını yapar. Burada birbirine paralelolarak uzanan iki çıkıntı vardır. Üstteki çıkıntıya crista ethmodialis, alttaki çıkırıtıya ise crista conchalis denir. Processus alveolaris. Corpus maxillae'dan aşağıya doğru uzanan ve üst çene dişlerinin yerleştiği çıkıntıdır. Sağ ve sol processus alveolaris birleşerek açıklığı arkaya bakan arcus alveolaris superior'u oluşturur. Processus alveolaris'in ön yüzünde bulunan diş köklerinin üzerindeki kabarık kısımlara juga alveolaria denir.

Processus alveolaris'in alt kısmında büyüklükleri diş köklerinin büyüklüklerine göre değişen alveoli dentales denilen çukurlar bulunur. Alveoller arasındaki kemik bölmeye septum interalveolare, diş kökleri arasındaki kemik bölmelere ise septum interradiculare adı verilir. Processus palatinus. Maxilla'nın facies nasalis'inden horizontal istikamette mediale doğru uzanan çıkıntısıdır. Karşı tarafın processus palatinus'u ile birleşerek palatum durum (sert damak)'un kemik iskeletinin 3/4 ön kısmını oluşturur. Bu çıkıntının alt yüzü pürtüklü olup cavitas oris'e bakar. Bu yüzde sayıları birden fazla olan delik ve çukurlar bulunur. Bu deliklerden kemiği besleyen damar ve sinirler geçer. Çukurlarda ise glandulae palatinae bulunur. Processus palatinus'un üst yüzü cavitas nasi 'ye bakar ve kalın olan medial kenarı karşı tarafın processus palatinus'u ile birleşerek crista nasalis'i oluşturur. Crista nasalis önde spina nasalis anterior ile devam eder. Sağ ve sol processus palatinus birleştiğinde orta hatta önde oluşan deliğe foramen incisivum denir.

Bu delik, kemik içinde canalis incisivus ile devam eder. Arka kenarı girintili çıkıntılı (dişli) olup palatin kemiğin processus horizontalis'i ile eklem yapar. OS PALATINUM Viscerocranium'u oluşturan çift kemiklerden olan palatin kemik maxiıla ile sfenoid kemiğin processus pterygoideus'u arasında yer alır. 'L'harfı şeklindedir. Lamina horizontalis ve lamina perpendicularis adı verilen iki laminası, processus pyramidalis, process us sphenoidalis ve processus orbitalis adı verilen üç çıkıntısı vardır. Sağ ve sol palatin kemikler birleştiğinde 'U' harfine benzer bir şekil alır. Burun boşluğunun lateral duvan ile döşemesinin arka kısmını yapar. Ayrıca cavitas oris tavanının arka kısmının kemik iskeletini oluşturur. Orbita tabanı, fossa pterygopalatina, fossa infratemporalis ve fossa pterygoidea'nın yapısına katılır. Lamina horizontalis. Dörtgen şekillidir. Facies nasalis ve facies palatina adı verilen iki yüzü; anterior, medial, posterior ve lateralolmak üzere dört kenan vardır. Horizontal yönde mediale doğru uzanır ve sert damağın iskeletinin 1/4 arka kısmını yapar. Larnina horizontalis' in üst yüzüne facies nasalis denir. Burun boşluğunun tabanının arka kısmını yapar. Karşı tarafın lamina horizontalis'i ile birleşerek facies nasalis'e uzanan crista nasalis'i oluşturur. Crista nasalis önde maxilla'daki crista nasalis ile devam eder. Arkada ise spina nasalis posterior' da sonlanır. Alt yüzüne facies palatina denir ve pürtüklüdür. Burada bulunan çukurlara glandulae palatinae yerleşir.

Bu yüzün arka kenara yakın bölgesinde açıklığı arkaya dışa bakan crista palatina bulunur. Arka dış köşelerinde yer alan deliklerden öndekine foramen palatinum majus (sıklıkla palatin kemik ile maxilla'nın processus palatinus'unun birleştiği yerde bulunur), iki tane olan arkadaki deliklere ıse foramina palatina minora denir. Lamina horizontalis'in anterior kenan dişli olup maxilla'nın processus palatinus'u ile eklem yapar. Medial kenan ise kalın olup karşı tarafın lamina horizontalis'i ile birleşir. Arka kenan ince, düz ve konkavdır. Arka kenarların medial uçları ortada birleşerek spina nasalis posterior'u oluşturur. Lateral kenarı ise lamina perpendicularis ve lamina horizontalis' in birleştiği kenardır. Lamina perpendicularis. Kemiğin lateral kısmını oluşturur. İnce ve vertikal pozisyondadır.

Facies nasalis ve facies maxillaris adı verilen iki yüzü; anterior, posterior, superior ve inferior olmak üzere dört kenarı bulunur. Facies nasalis'te birbirine paralel ve horizontal yönde uzanan iki belirgin crista bulunur. Bu crista'lardan üsttekine crista ethmoidalis, alttakine ise crista conchalis denir. Crista ethmoidalis'e concha nasalis media'nın arka kısmı, crista conchalis'e ise concha nasalis inferior'un arka ucu tutunur. Crista ethmoidalis'in üst kısmında kalan saha meatus nasi superior'un arka kısmını, altında kalan saha ise meatus nasi medius'un arka lateral duvarını yapar. Crista conchalis'in altında kalan oluk meatus nasi inferior'un lateral duvarının arkasına aittir. Facies maxillaris; lamina perpendicularis'in dış yüzüdür. Maxilla'nın facies nasalis'i ile eklem yapar. Düz olan arka üst kısmı fossa pterygopalatina'nın medial duvarını oluşturur. Ön kısmı düz olup hiatus maxillaris'i arkadan kapatarak sinus maxillaris'in medial duvarının yapısına katılır.

Facies maxillaris'in arka kısmında oblik olarak yukarıdan aşağıya doğru seyreden oluğa sulcus palatinus major (sulcus pterygopalatinusı adı verilir. Lamina perpendicularis, sfenoid kemiğin processus pterygoideus'unun ön kısmındaki aynı isimli oluk ve maxilla ile birleşince bu oluk kanal haline gelir. Canalis palatinus major (canalis pterygopalatinus) adı verilen bu kanalın alt açıklığı foramen palatinum majus olup içinden a., v. ve n. palatinus major geçer. Margo anterior; ince ve şekilsizdir. Crista conchalis hizasında öne doğru uzanan bir parçası hiatus maxillaris'i arka alt taraftan sınırlar. Margo posterior; dişli bir yapıya sahiptir ve processus pterygoideus'un lamina medialis' i ile birleşir. Bu kenar yukarıda processus sphenoidalis' i, aşağıda ise genişleyerek processus pyramidalis'ı oluşturur. Margo superior'un üzerinde iki çıkıntı bulunur. Bunlardan öndeki ne processus orbitalis, arkadakine ise processus sphenoidalis adı verilir. Bu iki çıkıntı arasında yer alan çentiğe incisura sphenopalatina denir. Sfenoid kemiğin corpus'u bu çentiği kapatarak foramen sphenopalatina'yı oluşturur. Foramen sphenopalatina fossa pterygopalatina'yı meatus nasi medius'un arka kısmına birleştirir ve içinden a., v. sphenopalatina ile n. nasalis superior posterior geçer. Margo inferior, lamina horizontalis'in lateral kenarı ile birleşir. Processus pyramidalis. Arkada lamina horizontalis ve lamina perpendicularis'in birleşim yerinden arka-laterale doğru uzanır. Process us pterygoideus medialis ve lateralis' ler arasındaki incisura pterygoidea 'nın alt kısmını tamamlar. Ön-lateralde tuber maxillae ile birleşir. Altta lamina horizontalis ile birleştiği yerde foramina palatina minora bulunur. Process us sphenoidalis. Processus orbitalis'ten daha küçüktür.

Sfenoid kemiğin corpus'u ve lamina medialis processus pterygoidei ile birleşir. Processus orbitalis. Üst-laterale doğru uzanır. Orbita duvarının arka-alt kısmının yapısına katılır ve fıssura orbitalis inferior'u ön iç taraftan sınırlar. OS LACRIMALE Cranium'a ait kemiklerin en küçük ve zayıf olanıdır. Göz çukurunun ön-iç kısmında bulunur. İki yüzü ve dört kenarı vardır. Orbital (lateral) yüzünde yukarıdan aşağı vertikal uzanan crista lacrimalis posterior orbital yüzü ikiye ayırır. Crista larimalis posterior'un önünde kalan oluk sulcus lacrimalis adını alır. Bu oluk kafa iskeletinin bütününde maxilla'nın processus frontalis'indeki sulcus lacrimalis ile birleşerek Jossa sacci lacrimalis'ı oluşturur. Fossa sacci lacrimalis'i önde maxilla'nın processu frontalis'indeki crista lacrimalis anterior ve arkada lakrimal kemikteki crisıa lacrimalis posterior sınırlar. Crista lacrimalis posterior'un alt ucunun öne doğru ğı çıkıntıya hamulus lacrimalis denir. Hamulu lacrimalis maxilla ile - le tiğinde canalis nasolacrimalis'in giriş kısmını oluşturur. Crista lacrimalis'in kasında yer alan kısmı düzdür ve orbita'nın medial du arının yapısına katılır. Lakrimal kemiğin iç yüzü burun boşluğuna bakar. Ön kısmı meatus nasi medius'un yapısına, arka kısmı ise cellulae ethmoidales anteriores'in oluşumuna katılır. Lakrimal kemiğin ön, arka, üst ve alt olmak üzere dört kenan vardır.

Ön kenar maxilla'nın processus frontalis'i, arka kenar ethmoid kemiğin lamina orbitalis'i, üst kenar frontal kemik ile eklem yapar. Alı kenan, arkada maxilla'nın lamina orbitalis'i ile önde ise concha nasalis inferior'un processus lacrimalis'i ile birleşir. Alt kenan canalis lacrimalis'in oluşumuna yardım eder. VOMER Yüz iskeletinin tek kemiklerindendir. Septum nasi'nin arka-alt kısmının yapısına katılır. Küçük, ince ve yassı bir kemiktir. İki yüzü, dört kenan vardır. Düzgün olan yüzlerinde damar ve sinirlerin seyrettiği sığ oluklar bulunur. Bunlardan sulcus vomeris adı verilen oluk daha belirgin olup arkadan öne, yukarıdan aşağıya doğru oblik olarak uzanır. Bu olukta n. nasopalatinus seyreder. Üst, alt, ön ve arka olmak üzere dört kenarı vardır.

Üst kenan en kalın kenarıdır. Bu kenarda ala vomeris denilen kanat şeklinde iki çıkıntı yer alır. Ala vomeris'lerin arasındaki sulcus vomeris'e rostrum sphenoidale yerleşir. Ala vomeris yanlarda palatin ve sfenoid kemikler ile birleşir. Alt kenan burun ~oşluğunun alt duvarında crista nasalis ile eklem yapar. OS ZYGOMATICUM Ön kenan en uzun kenarı olup üstte ethmoid kemiğin lamina perpendicularis'i ile altta ise cartilago sept i nasi ile eklem yapar. Arka kenar (crista choanalis vomeris); serbest ve konkavdır. Orta hatta bulunur, nasopharynx'e bakar ve choana'lan birbirinden ayırır. Viscerocranium'u oluşturan çift kemiklerdendir.

Kabaca kare şeklinde olan bu kemiğin facies lateralis, facies temporalis, facies orbitalis olmak üzere üç yüzü, process us frontalis ve processus tempo ra lis adı verilen iki çıkıntısı ayrıca anterosuperior, anteroinferior, posterosuperior, posteroinferior ve posteromedial olmak üzere beş kenan vardır. Yanak çıkıntısını oluşturur. Zigomatik kemiğin öne ve dışa bakan konveks yüzüne facies lateralis denir. Bu yüzün margo infraorbitalis'e yakın olan kısmında bulunan deliğe foramen zygomaticofaciale adı verilir ve içinden a.,v., n. zygomaticofacialis geçer. Arkaya mediale bakan konkav yüzüne facies temporalis denir.

Ön kısmı konveks pürtüklüdür. Maxilla ile eklem yapar. Arkada yer alan konkav düz saha ise processus frontalis'in arka yüzünde yukarı doğru uzanır ve fossa temporalis'in ö duvarını yapar. Bu yüzde foramen zygomaticotemporale bulunur ve içinden aynı isimli sinir geçer. Orbita döşemesinin lateralini ve orbita'nın lateral duvarını yapan düz ve konkav yüzü ise facies orbitalis adını alır. Bu yüzde yer alan foramen zygomaticoorbitale: foramen zygomaticofaciale ve foramen zygomaticotemporale ile bağlantılıdır. Foramen zygomaticoorbitale'nin içinden n. zygomaticofacialis ve n. zygomaticotemporalis geçer. Zigomatik kemiğin processus frontalis'i, frontal kemiğin processus zygomaticus'u ile birleşerek orbita'nın lateral kenarını yapar. Processus temporalis'i ise temporal kemiğin processus zygomaticus'u ile birleşerek arcus zygomaticus'u oluşturur. Anterosuperior kenar (margo orbitalis); facies lateralis ve facies orbitalis'i birbirin den ayıran kenardır. Orbita'nın inferolateral kısmını yapar.

Posterosuperior kenar (margo temporalis); üstte facies lateralis ile facies temporalis'i birbirinden ayırır. Yukarıda arkaya doğru konveks, aşağıda ise konkavdır. En çıkıntılı noktasına tuberculum marginale denir. Bu kenara fascia temporalis tutunur. Posteroinferior kenar; altta facies lateralis ile facies temporalis'i birbirinden ayıran kenardır. Pürtüklü bir görünümü vardır. Buraya m. masseter tutunur. Anteroinferior kenar (margo maxillaris); maxilla'nın processus zygomaticus'u ile eklem yapar. Bazı yazarlar bu kenarı processus maxillaris olarak isimlendirir ve üst ucuna m. levator labii superioris tutunur. Posteromedial kenarı yukarıda sfenoid kemiğin ala major'u, aşağıda maxilla'nın facies orbitalis'i ile birleşir ve fıssura orbitalis inferior'un dış kenarını yapar.

Zigomatik kemik, frontal ve temporal kemik ile yaptığı bu eklemlerden başka. maxilla ile birleşerek orbita'nın alt-dış kenarını, sfenoid kemiğin ala major'u ile birleşerek orbita'nın lateral duvarının bir kısmını yapar. OSNASALE Burun sırtının kemik iskeletini oluşturan bu iki küçük kemik, orta hatta sutura internasalis aracılığıyla birbirleriyle birleşir. Nazal kemiğin iç ve dış olmak üzere iki yüzü; superior, inferior, medial ve lateral •olmak üzere dört kenarı vardır. Superior kenarı frontal kemik ile, lateral kenarı maxilla'nın processus frontalis'i ile eklem yapar. Medial kenarı yukarıda kalın, aşağıda incedir. Karşı taraftaki nazal kemiğin medial kenarı ile birleşir. Medial kenarın arkaya doğru uzanan küçük bir parçası. yukarıdan aşağıya doğru frontal kemiğin spina nasalis'i, ethmoid kemiğin lamina perpendicularis'i ve cartilago septi nasi ile eklem yaparak septum nasi'nin yapısına nlır. Inferior kenarı aşağıda cartilago nasi lateralis ile birleşir. Dış yuzu m. erus ve m. nasalis ile örtülüdür. İç yüzde yukarıdan aşağı doğru uzanan sulcus ethmoidalis içinde n. ethmoidalis anterior bulunur.

CONCHA NASALIS INFERIOR Cavitas nasi'nin lateral duvarlarında horizontal olarak uzanan bir çift kemiktir. Concha nasalis inferior'un medial ve lateralolmak üzere iki yüzü, superior ve inferior olmak üzere iki kenarı vardır. Medial yüzü, burun boşluğuna bakan yüzü olup konvekstir. Konkav olan lateral yüzü, meatus nasi inferior'un bir kısmını oluşturur. Üst kenarı, ön tarafta maxilla'nın crista conchalis'i ile, arka tarafta ise palatin kemiğin lamina perpendicularis'inde bulunan crista conchali 'i ile eklem yapar. Concha nasalis inferior'un alt kenarı burun boşluğunda serbest durumdadır. MANDIBULA Yüz iskeletini yapan kemiklerin en büyük ve en sağlarnı olup, kafa iskeletinin hareketli olan tek kemiğidir. Mandibula, corpus mandibulae ve bir çift ramus mandibulae olmak üzere iki kısımda incelenir. Corpus mandibulae. Mandibula'nın ortada horizontal olarak yer alan bölümüdür.

At nalı şeklinde olup açıklığı arkaya doğru bakar. Corpus mandibulae'nın üstte pars alveolaris ve altta basis mandibulae olmak üzere iki parçası ile dış ve iç olmak üzere iki yüzü bulunur. Pars alveolaris spongioz dokudan yapılmıştır. Buradaki diş çukurlarına aLveoli dentaLes denir. Bu çukurları birbirlerinden ayıran ince kemik bölmelere septa interalveolaria adı verilir. Diş köklerinin oturduğu çukurlar arasındaki bölmelere ise septa interradicularia denir. Pars alveolaris'in dış yüzünde diş köklerinin meydana getirdiği kabarıntılarajuga alveoLaria adı verilir. Basis mandibulae, corpus mandibulae'nın kompakt kemik dokusundan yapılmış olan parçasıdır. Corpus mandibulae'nın dış yüzünde, ön-ortada yukarıdan aşağıya doğru uzanan kabarıntıya symphysis mandibuLae (mentalis) adı verilir. Bunun alt ucunda yer alan ve tepesi yukarıda tabanı aşağıda olan üçgen şeklindeki sahaya trigonum mandibulae (trigonum mentale) denir.

Trigonum mandibulae'nin tepesine protuberantia mentalis (gnathion), köşelerine ise tubercuLum mentaLe adı verilir. Protuberantia mentalis'in her iki yanında yer alan deliklere foramen mentaLe adı verilir. Bu delikler genellikle ikinci premolar dişlerin hizasındadır. Dış yüzde, ramus mandibulae'nin ön kenarından aşağı doğru uzanan çizgiye linea obliqua denir. İç yüzünde ön ortada yer alan spina mentalis' ler ikisi üstte, ikisi altta olmak üzere dört dikenimsi çıkıntıdan oluşur. Üsttekilere spina mentalis superior (spina geni superiorı., alttakilere ise spina mentalis inferior (spina geni inferior) denir. Spina mentalis'in altında ve her iki yanında yer alan çukurluklara fossa digastric. denir. İç yüzde üçüncü molar diş hizasından spina mentalis'lere doğru linea mylohyoidea denilen oblik bir çizgi uzanır. Bu çizginin üstünde yer alan çukurluğa fovea sublingualis, altındaki çukurluğa fovea submandibularis adı verilir. Bu çukurluklarda aynı isimli tükrük bezleri bulunur. Bazen linea mylohyoidea'nın üst ucunda torus mandibularis denilen bir kabarıntı görülür. Ramus mandibulae. Corpus mandibulae'nın her iki yanından yukarı ve arkaya doğru uzanır. Geniş dikdörtgen şeklinde olup, iki yüzü, dört kenarı vardır.

Arka kenarı kalındır. Ön kenarı keskin ve öne doğru konkav olup aşağıda linea obliqua ile birleşir. Bu kenar son molar dişe doğru ikiye ayrılarak trigonum retromolare denilen üçgen alanı arkadan sınırlar. Alt kenarı kalındır ve arka kenar ile birleştiği köşeye angulus mandibulae adı verilir. Üst kenarın processus coronoideus ve processus condylaris olmak üzere iki çıkıntısı vardır. Önde bulunan processus coronoideus (processus muscularis) ince ve üçgen şeklinde olup sivridir. Arkada processus condylaris yer alır. Processus condylaris'in ucuna caput mandibulae denir.

Caput mandibulae, temporal kemikteki fossa mandibularis ile birleşerek art. temporomandibularis'i oluşturur. Caput mandibulae'yı ramus mandibulae'ya bağlayan collum mandibulae kısadır. Bunun ön kısmındafovea pterygoidea bulunur. Bu iki çıkıntı arasında yer alan geniş ve derin çentiğe incisura mandibulae denir. Angulus mandibulae'nın dış yüzündeki pürtüklü sahaya tuberositas masseterica, iç yüzündekine ise tuberositas pterygoidea adı verilir. Ramus mandibulae'nın iç yüzünün üst-ortasında foramen mandibulae bulunur ve önündeki çıkıntıya lingula mandibulae denir. Bunun arkasından başlayan oluğa ise sulcus mylohyoideus adı verilir. Foramen mandibulae, cana/is mandibulae ile devam eder. Bu kanal dış yüzde foramen mentale'de sonlanır. Canalis mandibulae'nın içerisinden geçen alt çene dişleri ile ilgili damar ve sinirler (a., v., n. alveolaris inferior) foramen mentaleden çıktıktan sonra a., v., n. mentalis adını alır. OS HYOIDEUM Kafa iskeletinde diğer kemikler ile doğrudan bağlantısı olmayan tek kemiktir.

Boyun bölgesinde mandibula ile larynx arasında yer alır. At naiı şeklinde olup konkavlığı arkaya doğru bakar. Ortada bir corpus'u, yanlarda cornu majus ve cornu minus denilen uzantıları vardır. Corpus ossis hyoidei. Ön yüzü konveks, arka yüzü konkav olup dikdörtgen şeklindedir. Cornu majus. Bir çift olup corpus'un her iki yanından arkaya doğru uzanır. Arka ucu bir kabarıklık ile sonlanır. Buraya lig. stylohyoideum tutun ur. Cornu minus. Hyoid kemiğin corpus ve cornu majus'unun birleştiği açıdan yukarıya doğru uzanan küçük bir çift uzantıdır. Cornu minus lig. stylohyoideum aracılığıyla processus styloideus'a tutunur.