Kafa İskeletinin Bütünü

Neurocranium ve visceracranium'u oluşturan kemikler birleşerek bir bütün oluştururlar. Bu bütünde tek oynar eklem articulatio temporamandibularis'tir. Mandibula dışındaki tüm kemikler birbirine sutura tipi oynamaz eklemlerle tutunur. Mandibula hariç neurocranium ve viscerocranium'u yapan kemikleri n meydana getirdikleri bütüne cranium denir. Bir bütün olarak ele alındığında kafa iskeleti yukarıdan (calvaria. norma verticalis), önden (norma facialisş, yandan (norma lateralisı. arkadan (norma occipitalisı ve aşağıdan (norma basalis) görünüşleri dikkate alınarak incelenir.

NORMA VERTICALIS Bu bölgede üç adet sutura görülür. Sutura coronalis iki parietal kemik ile frantal kemik arasında, sutura sagittalis iki parietal kemik arasında yer alır. Oksipital kemik ve her iki parietal kemik arasında yer alan su/ura lambdoidea 'nın ise yalnızca üst bölümü burada görülür. Sutura sagittalis'in sutura coranalis ile birleştiği noktaya bregma, sutura lambdoidea ile birleştiği noktaya ise lambda denir. Bu noktalar çocuklarda fonticulus anterior (bregma) ve fonticulus posterior (lambda) veya sırasıyla ön ve arka fontaneller olarak da bilinir. Parietal kemiklerin çıkmtılı kısmı sutura sagittalis'in yan taraflarında belirgindir ve eminentia parietale adını alır. Sutura sagittalis'in lateralinde ve arka yarısında foramen parietale adı verilen delikler bulunur. NORMA FACIALIS (FRONTALIS) Bu kısımda üstte frantal kemik, altta corpus mandibulae ve lateralde zigomatik kemik ile ramus mandibulae görülür. Ortada maxilla, nazal kemik, orbita ve burun boşluğunun girişi bulunur. Üstte frontal kemiğin çıkmtılı kısımlarına eminentia fronıalis, bunun altındaki yay şeklindeki kabartılara da arcus superciliaris denir. Her iki arcus superciliaris arasındaki düz sahaya glabella adı verilir. Arcus superciliaris' lerin altında göz ile gözün yardımcı oluşumlarını içine alan ve koruyan orbita adı verilen çukurlar göze çarpar. Orbita, tepesi arkada tabanı önde bir prizma şeklindedir. Orbita'nın tepesinde sfenoid kemiğin ala minor'unun iki kökü arasında canalis opticus bulunur. Orbita'nın tabanına aditus orbitalis, kenarına ise margo orbitalis denir. Bu kenarın üst kısmına margo supraorbitalis, alt kısmına margo infraorbitalis, dış kenarına margo lateralis ve iç kenarına da margo medialis adı verilir. Margo supraorbitalis'i frantal kemik; margo infraorbitalis'i zigomatik kemik ve kısmen de rnaxilla; margo lateralis'i zigomatik kemik; margo medialis'i de maxilla'nın pracessus frontalis'i oluşturur. Orbita'nın üst kenarını oluşturan frontal kemik lateralde processus zygomaticus olarak uzanır ve zigomatik kemik ile birleşir. Bu kenarda incisura supraorbitalis adı verilen bir çentik veyaforamen supraorbitale denilen bir delik bulunur. Orbita'nın paries superior, pari es inferior, paries lateralis ve paries medialis olmak üzere dört duvarı vardır. Pari es superior'u, frantal kemiğin pars orbitalis'i ile sfenoid kemiğin ala minor'u oluşturur.

Facies orbitalis denilen bu yüzde, lateral de fossa glandulae lacrimalis denilen geniş ve yayvan bir çukurluk, medialde ise sp ina trochlearis denilen bir çıkıntı göze çarpar. Orbita'nın paries inferior'u; maxiıla ve zigomatik kemiğin facies orbitalis'leri ile palatin kemiğin pracessus orbitalis'i tarafından oluşturulur. Paries inferior'un orta kısmında, arkadan öne doğru uzanan oluğa, sulcus infraorbitalis denir. Bu oluk canalis infraorbitalis olarak devam eder ve maxilla'nın ön yüzüne foramen infraorbitale olarak açılır. Orbita'nın paries medialis'ini önden arkaya maxilla'nın processus frontalis'i, lakrimal kemik, ethmoid kemiğin lamina orbitalis'i ve sfenoid kemiğin corpus'u oluşturur. Her iki orbita'nın medial duvarları birbirine paraleldir. Paries medialis'in ön tarafında bulunan oluğa sulcus lacrimalis denir. Bu oluğun ön yarısı maxilla'nın processus frantalis'inde, arka yarısı da lakrimal kemikte bulunur. Bu oluğu önden crista lacrimalis anterior, arkadan ise crista lacrimalis posterior sınırlar. Bu oluğun alt ucundaki çukura, fossa sacci lacrimalis denir. Fossa sacci lacrimalis aşağıda canalis nasolacrimalis olarak devam eder. Burun boşluğunda da meatus nasi inferior'a açılır. Orbita'nın pari es lateralis'i sfenoid kemiğin ala major'unun ve zigomatik kemiği n facies orbitalis'leri tarafından oluşturulur. Dış duvarları arkada kesişecek şekilde önden arkaya, dıştan içe doğru uzanır.

Orbita'nın alt ve dış duvarları arasındaflssura orbitalis inferior, lateral ve üst duvar arasında ise flssura orbitalis superior isimli yarıklar bulunur. Fissura orbitalis inferior, orbita'nın posteralateral kısmında bulunur. Bu fıssura'yı arka taraftan ala major'da bulunan facies orbitalis'in alt kenarı, ön taraftan ise maxilla'nın orbital yüzünün serbest arka kenarı sınırlar. Orbita, fıssura orbitalis inferior aracılığıyla fossa infratemporalis ve fossa pterygopalatina ile ilişkidedir. Fissura orbitalis superior ise ala major ve ala minor arasında yer alır. Bu fıssur aracılığıyla orbita, fossa cranialis media ile irtibattadır. Burun sırtını ortada nazal kemikler, yan taraflarda ise maxilla'nın processus frontalis'leri oluşturur. Ortada armut şeklinde görülen burun boşluğunun girişine apertura piriformis denir.

Apertura piriformis'i maxilla ve nazal kemikler sınırlar. Alt ve orta kısmındaki çıkıntıya spina nasalis anterior adı verilir. Orbita'nın hemen da foramen infraorbitale bulunur. Bunun dış tarafındaki zigomatik kemik, _anağın çıkıntısını oluşturur. Dış yüzündeki deliğeforamen ::;ygomaticofaciale denir. , Torma facialis'in alt tarafında corpus ve ramus mandibulae görülür. Corpus'un orta ve alt kısmında trigonurn mentale'nin en çıkıntılı noktası olan protuberantia mentalis ile alt-yan kısımlarında tuberculum mentale'ler görülür. Bu bölge üst taraftan linea temporalis tarafından sınırlıdır. Buradan bakıldığında frontal, parietal, oksipital, temporal, kemikler, sfenoid kemiğin ala major'u, zigomatik kemik ve bu kemiklerin birbirleri ile yaptığı eklemler görülür (sutura temporozygomatica, sutura parietomastoidea, sutura frontozygomatica, sutura sphenosquamosa, sutura sphenozygomatica, sutura sphenofrontalis, sutura sphenoparietalis, sutura occipitomastoidea vb). Sutura sphenoparietalis'in arka ucuna pterion denir.

Parietal kemik ile temporal kemiğin pars squamosa'sı arasında oluşan ekleme sutura squamosa adı verilir. Yan taraftan bakışta en üst noktaya vertex, en arka noktaya occiput denir. Arcus zygomaticus, zigomatik kemiğin processus temporalis'i ile temporal kemiğin processus zygomaticus'u tarafından oluşturulur. Processus zygomaticus ön ve arkada olmak üzere iki ramus şeklinde başlar. Arka ramus ile processus mastoideus arasında bulunan deliğe porus acusıicus externus denir. Bu deliğin arka ve alt tarafındaki çıkıntıya processus mastoideus, ön tarafındaki sivri uzun çıkıntıya ise processus styloideus denir.

Fossa infra tempo ra lis, arcus zygomaticus'un medialinde ve aşağısında bulunan bir 'l;ukurdur. Bu çukur maxilla'nın facies infratemporalis'i ve processus zygomaticus'unun arka kısmı, tuberculum articulare, spina ossis sphenoidalis sphenoid kemiğin ala major'u ve squama temporalis'in alt kısmı, maxilla'nın processus alveolaris'i ve processus pterygoideus'un lamina lateralis'i tarafından sınırlanır. Fissura pterygomaxillaris, maxilla ile processus pterygoideus arasında oluşan üçgen şeklindeki bir aralıktır ve fos sa infratemporalis'i fossa pterygopalatina'ya bağlar. Fossa pterygopalatina, orbita tepesinin hemen arkasında bulunur. Bu çukur sfenoid .emiğin corpus'u, processus pterygoideus'un tabanı, ala major'un ön yüzü, maxilla'nın facies infratemporalis'i, palatin kemiğin lamina perpendicularis, processus orbitalis ve processus sphenoidalis'i ile sınırlıdır. Fossa pterygopalatina orbita'ya fissura orbitalis inferior; burun boşluğuna foramen sphenopalatinum; fossa infratemporalis'e ise fıssura pterygomaxillaris aracılığıyla bağlanır.

Fossa pterygopalatina'nın arka duvarına foramen rotundum, canalis pterygoideus ve canalis pharyngeus, medial duvarına ise foramen sphenopalatinum ile canalis pterygopalatinus açılır. NORMA OCCIPITALIS Norma occipitalis'in ortasında protuberantia occipitalis externa denilen çıkıntı bulunur. Buradan yanlara doğru uzanan çizgiye linea nuchalis superior ve bunun üzerindeki çizgiye de linea nuchalis suprema adı verilir. Norma occipitalis'te sutura sagittalis'in arka kısmı ve sutura lambdoidea görülür. Sutura lambdoidea'nın sutura sagittalis ile birleştiği noktaya lambda denir. Sutura lambdoidea yana ve aşağıya doğru uzanarak, sutura parietomastoidea ve sutura occipitomastoidea ile birleşir. NORMA BASALlS Kafa iskeleti tabanının dıştan görünen kısmına basis cranil externa denir. Basis cranii externa'da önden arkaya doğru mandibula, maxilla'nın processus palatinus ve processus alveolaris'i, palatin kemik, vomer, sfenoid kemiğin processus pterygoideus ve ala major'ları, spina ossis sphenoidalis, sfenoid kemiğin corpus'u, temporal kemiğin pars squamosa ve pars petrosa'sı ile oksipital kemik görülür. orma basalls'In ön kısmı. Burada ağız tavanını oluşturan palatum durum (sert damak) bulunur. Sert damağın ön 3/4'ünü maxilla, arka 1/4'ünü palatin kemik oluşturur. Sağ ve sol taraftaki kemik oluşumlar arasında sutura palatinus mediana bulunur. Bu sutura'nın ön ucundaki deliğe foramen incisivum, arka tarafındaki çıkıntıya ise sp ina nasalis posterior denir. Sert damağın arka lateral kısmındaki deliğe foramen palatinum majus, buradaki çıkıntıya ise processus pyramidalis adı verilir.

Processus pyramidalis'in üzerinde foramina palatina minora denilen küçük delikler vardır. Maxilla'nın processus palatinus'u ile palatin kemiğin lamina horizontalis'i arasında sutura palatina transversa bulunur. Sert damağın ön ve yan taraflarında üst çene dişleri görülür. Sert damağın üst-arkasında bulunan burun boşluğu girişine choanae denir. Choanae, palatin kemiğin lamina horizontalis'i, processus pterygoideus'un lamina medialis'i, sfenoid kemiğin corpus'u ve vomer tarafından sınırlanır. orma basalis'in orta kısmı. Palatum durum'un arka kenarından foramen magnum'a kadar uzanan kısımdır.

Bu bölgede processus pterygoideus'un lamina lateralis ve lamina medialis'i arasında bulunan çukurafossa pterygoidea ve bunun hemen yukarısındaki küçük çukura da fossa scaphoidea denir. Oksipital kemiğin pars basilaris'i, sfenoid kemiğin corpus'u ve temporal kemiğin pars petrosa'sı arasında kalan yarığa foramen lacerum denir. Apertura intema canalis carotici, foramen lacerum'un ön tarafında bulunur. Apertura externa canalis carotici ise foramen lacerum'un arka lateral tarafındadır. Foramen lacerum'un dış tarafında ve sfenoid kemikte bulunan oval deliğe foramen ovale ve bunun hemen arkasındaki küçük deliğe de foramen spinosum denir. Bu deliklerin lateralinde spina ossis sphenoidalis adı verilen bir çıkıntı yer alır. Daha lateralde fossa mandibularis adı verilen bir çukur, bunun da önünde tuberculum artieulare denilen bir kabarıntı bulunur. orma basalls'In arka kısmı.

Oksipital kemiğin pars basilaris'inin arkasındaki deliğe foramen magnum denir. Bu deliğin dış kısımlarında bulunan çıkıntılara condylus occipitalis adı verilir. Condylus occipitalis'in ön-dış tarafında canalis hypoglossi yer alır. Caput mandibulae'nın eklem yaptığı fossa mandibularis'in arka tarafında processus styloideus adı verilen bir çıkıntı vardır. Processus styloideus'un arkasında foramen stylomastoideum bulunur. Foramen stylomastoideum'un arka-dış kısmında process us mastoideus yer alır. Processus mastoideus aşağı ve öne doğru devam ederek incisura mastoidea denilen çentiğin lateral duvarını oluşturur. Incisura mastoidea'nın medialinde bulunan oluğa sulcus arteriae occipitalis adı verilir. Oksipital kemik ile pars petro sa arasında kalan deliğe, foramen jugulare denir . ramen jugulare'nin ön bölümünde sinus petro us inferior, arka bölümünde v. j gularis interna yer alır.

İSKELETİNİN İç YÜZÜ Kafa iskeletinin iç yüzü neurocranium'un üst tarafını oluşturan calvaria ve alt tarafını oluşturan basis cranii interna olarak iki kısımda incelenir. Calvaria, frontal, parietal ve oksipital kemikler tarafından oluşturulur. İç yüzde önden arkaya doğru sulcus sinus sagittalis superioris uzanır. Önde sutura coronalis, arkada sutura lambdoidea, ve ortada suıura sagittalis yer alır. Basis cranii interna' da fossa cranialis (cranii) anterior, fossa cranialis media ve fossa cranialis posterior denilen üç çukur bulunur. Fossa cranialis anterior, Bu fossa'yı lateralde frontal kemiğin pars orbitalis'i, ortada ethmoid kemiğin lamina cribrosa ve crista galli'si, arkada sfenoid kemiğin ala minor'ları ve corpus'unun üst yüzü oluşturur. Lamina cribrosa sağ ve sol frontal kemiklerin pars orbitalis'lerini birbirinden ayırır. Bu kısımda önde ve ortada crista frontalis ve bunun arkasında crista galli adı verilen çıkıntılar, bu ikisi arasında da foramen caecum bulunur. Crista galli'nin her iki yanındaki delikli kısma lamina cribrosa denir. Lamina cribrosa aracılığıyla fossa cranialis anterior, burun boşluğu ile irtibattadır. Corpus sphenoidale'den öne doğru uzanan çıkıntıya spina ethmoidalis denir. Bu çıkıntı ethmoid kemik ile eklem yapar. Fossa cranialis anterior arka-yan taraflarda sfenoid kemiğin ala minor'larının arka kenarları, arkada sulcus chiasmaticus'un ön kenarı tarafından sınırlanır. Beynin lobus frontalis'leri fossa cranialis anterior'da yer alır. Fossa cranialis media. Fossa cranialis media, fossa cranialis anterior' dan daha derindir. Ön sınırını sulcus chiasmaticus'un ön kenarı, sfenoid kemiğin ala minor'larının arka kenarı ile processus c1inoideus anterior'lar; arka sınırı pars petrosa'nın margo superior'u ve dorsum sellae; lateral sınırını ise temporal kemiğin pars squamosa'sı, parietal kemiğin angulus sphenoidalis'i ve sfenoid kemiğin ala major'ları yapar. Fossa cranialis media'nın yan taraflarında beynin lobus temporalis'leri bulunur. Bu çukurun ön tarafında fıssura orbitalis superior adı verilen bir yarık vardır. Fıssura orbitalis superior, üstten ve alttan, sfenoid kemiğin ala major ve minor' ları, medialde corpus sphenoidale ile sınırlıdır. Fissura orbitalis superior'un arka kısmında bulunan foramen rotundum, fossa pterygopalatina'ya açılır. Foramen rotundum'dan n. maxillaris geçer. Foramen rotundum'un arkasındaki oval deliğe foramen ovale denir. Foramen ovale'den n. mandibularis, a. meningea accessoria ve bazen de n. petrosus minor geçer. Foramen ovale'nin hemen arka lateral tarafındaki küçük deliğe foramen spinosum, foramen ovale'nin iç tarafındaki yarığa da foramen lacerum denir. Foramen spinosum'dan a. meningea media geçer. A. carotis interna forarnen lacerum'un arka duvarını deler ve üstteki açıklığından yukarı doğru çıkar. Foramen lacerum'un içinden n. petrosus major, a. pharyngea ascendens'in meningeal dalları ve sinus cavernosus'tan gelen birkaç v. emissaria geçer. _ 'e sol fossa cranialis media'lar arasında hipofız bezinin yerleştiği jossa _pophysialis bulunur.

Fossa hypophysialis' i önden tuberculum sellae, arkadan dorsum sellae sınırlar. Fossa hypophysialisin an taraflarındaki oluğa sulcus caroticus denir. Burada a. carotis interna seyreder. Bunun arka ve dış tarafındaki rüçük çıkıntıya lingula sphenoidalis adı verilir. Fossa hypohpysialis'in ön tarafındaki oluğa sulcus prechiasmaticus denir ve bu oluk yanlarda canalis opticus ile uzanır. Fossa cranialis media'nın arka kısmını temporal kemiğin pars petrosa'sının ön yüzü oluşturur. Buradaki kabarıntıya erninentia arcuata ve bu yüzün ön ucunda bulunan çukurluğa da impressio trigeminalis denir. Impressio trigeminalis içerisinde ganglion trigeminale yer alır. Fossa cranialis posterior. Fossa cranialis posterior, diğer fos sa cranialis'lerden daha derin ve büyük bir çukurdur. Ön sınırını dorsum sellae, sfenoid kemiğin corpus'unun arka kısmı ve oksipital kemiğin pars basilaris'i yapar. Arkada oksipital kemiğin pars squamosa'sı, yanlarda ise temporal kerniğin pars petrosa ve pars mastoidea'sı ile sınırlıdır. Fossa cranialis posterior'un ortasında foramen magnum yer alır.

Foramen magnum'un duvarlarını oksipital kemik oluşturur. Pars basilaris yan tarafta temporal kemiğin pars petrosa'sından fissura petrooccipitalis ile ayrılır. Bu fıssura'nın arka ucuna yakın bulunan forarnen jugulare, oksipital ve temporal kemiklerdeki incisura jugularis'lerin birleşmesi ile oluşur. Foramen jugulare'den n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius ve v. jugularis interna geçer. Foramen jugulare'nin alt kısmının mediainde tuberculum jugulare bulunur. Bunun hemen arkasında canalis nervi hypoglossi görülür. Fossa cranialis posterior'un bir kısmı temporal kemiğin pars petrosa'sı tarafından oluşturulur. Pars petrosa'nın üst kısmında meatus acusticus internus görülür. N. facialis, n. vestibulocochlearis, n. intermedius ve a.,v. labyrinthi buradan geçer. Pars petrosa'nın arkasında fossa cranialis posterior'un lateral duvarı temporal kemiğin pars mastoidea'sı tarafından oluşturulur.

Buranın ön kısmında sulcus sinus sigmoidei bulunur. Bu sinus v. jugularis interna ile devam eder. Sulcus sinus sigmoidei'de bulunan foramen mastoideum, sinus sigmoideus'a açılan bir v. ernissaria içerir. Sağ ve sol suIcus sinus transversi'lerin birleşme yerindeki çıkıntıya protuberantia occipitalis interna denir. Bu çıkıntıdan aşağı foramen magnum'a uzanan kenara crista occipitalis interna, yukarı doğru uzanan oluğa ise sulcus sinus sagittalis superioris denir. Fossa cranialis posterior'un arka kısmında cerebellum ve beynin oksipital lobu, ön kısmında ise pons ve medulla oblongata bulunur. KAFADERİsİ Kafa derisi ve deri altı dokuların tümüne birden scalp ismi verilir. Scalp beş taba kadan oluşur. Bu tabakalar; deri (Skin), yüzeyel fascia (Connective tissue), Galea aponeurotica (Aponeurosis), gevşek areolar doku (Loose areolar tissue), Pericranium' dur. Bu yapılar, calvaria ismi verilen ve linea nuchalis superior ile margo supraorbitalis arasında kalan kemik çatıyı kaplayan oluşumlardır. ı. Deri. Kalın, saçlı derinin oluşturduğu bir tabakadır.

Yağ ve ter bezleri içerir. Arter, ven ve lenf damarlarından zengindir. Bu tabaka ileri yaşlarda incelir. 2. Yüzeyel fascia. Bu tabaka sıkı, kalın yağ ve bağ dokusundan oluşur. Arkada boyun fascia'sının yüzeyel yaprağı ile devam eder, lateralde ise temporal bölgeye uzanır. Yüzeyel fascia kan damarları ve duyu sinirleri yönünden zengindir. Kafa derisini besleyen arterler burada birbirleri ile anastomoz yapar. Bu tabakanın kalınlığı yaş ilerledikçe azalır. 3. Galea aponeurotica. Galea teriminin anlamı "miğfer"dir. Galea aponeurotica (epicranial aponeurosis) calvaria'nın santral kısmını miğfer gibi örten kalın, membranöz bir tabakadır. M. epicranius'a ait lifler bu aponeurosis'e tutunur. Ön tarafta m. occipitofrontalis'in her iki venter frontalis'lerinin arasında uzanır. Her iki tarafta fascia temporalis üzerinden geçerek arcus zygomaticus'a ulaşır. Yanlarda m. auricularis anterior ve m. auricularis superior galea aponeurotica'ya tutunur. Arkada ise linea nuchalis suprema ve protuberantia occipitalis externa'ya yapışır.

Kafa derisi ve deri altı dokularının dıştan içe ilk üç tabakası birbirine sıkıca tutunur. Yaralanmalarda veya cranium'un cerrahi olarak açılması sırasında bu üç tabaka birlikte kalkar. Bunun nedeni bu tabakalar ile pericranium arasında yer alan gevşek areolar dokudur. 4. Gevşek areolar doku. Bu tabakada gevşek bağ dokusu süngerimsi bir yapı gösterir. Az sayıda arter ile vv. emisseriae bulunur. V. emiseria'lar, kafa derisinin yüzeyel venieri ile kafa kemiklerinde yer alan v. diploica'lar ve intracrani venöz sinüsler arasında bulunan kapakçıkları olmayan damarlardır. -. Perieranium. Kafa kemiklerinin dış yüzeyini saran periosteum'un oluşturduğu tabakadır.

EPICRANIUS M. epicranius iki grup kas içerir: M. occipitofrontalis ve m. temporoparietalis. M. oecipitofrontalis. Venter frontalis ve venter occipitalis olmak üzere iki karnı vardır. Venter frontalis. Origo: Kaşlar seviyesindeki deri ve yüzeyel fascia Insertio: Galea aponeurotica Sinir: Ramus temporalis (n. facialis'in dalı) Fonksiyon: Alın bölgesinde enine (transvers) kırışıklıklar yapar. Venter occipitalis. Origo: Linea nuchalis suprema'nın 2/3 lateral i ve temporal kemiğin mastoid parçası Galea aponeurotica N. auricularis posterior (n. facialis'in dalı) Kafa derisini geriye çekerek alın bölgesindeki deriyi gerer. Insertio: Sinir: Fonksiyon: M. temporoparietalis. M. auricularis anterior, m. auricularis superior, m. occipitofrontalis'in venter frontalis'i arasındaki fascia'da gelişen ve farklılıklar gösteren bir kastır. Kafa derisinin arterleri. A. occipitalis, a. auricularis posterior, a. temporalis superficialis (a. carotis extema'nın dalları), a. supratrochlearis ve a. supraorbitalis (a. ophthalmica'nın dalları)'tir. Venieri. Arterleri takip eden vv. comitantes, v. supraorbitalis ve v. supratrochlearis'e, v. temporalis superficialis' e, v. auricularis posterior' a ve v. occipitalis' e dökülürler.

Her iki auricula önünde duyu inervasyonu n. trigeminus'un dalları tarafından sağlanır. Üst kısmını n. ophthalmicus, orta kısmını (burun sırtı ve ucu hariç) n. maxillaris ve alt kısmını n. mandibularis'in dalları alır. Arka kısmın inervasyonunu ise n. occipitalis major ve minor sağlar. Lenfatikleri. Nodi submandibulares, nodi parotidei, nodi cervicales superficiales, nodi cervicales profundi , nodi mastoidei ve nodi occipitales'e dökülür. Mimik kaslarının siniri n. facialis'tu, N. facialis'in arkaya verdiği dalolan n. auricularis posterior, m. occipitofrontalis'in venter occipitalis'ini inerve eder. Glandula parotidea'nın ön kenarından çıkan beş dal (rami temporales, rami zygomatici, rami buccales, ramus marginalis mandibularis ve ramus colli) yüzde dağılarak mimik kas ları nı inerve eder. Arterlerİ. A. submentalis, a. labialis inferior r. lateralis nasi, a. angularis (a. facialis'in dalları), a. buccalis, a. infraorbitalis (a. maxillaris'in dalları); a. upraorbitalis, a. supratrochlearis (a. ophthalmica'nın dalları) ve a. transversa faciei a. temporalis superficialis'in dalı)'dir. enleri. V. supraorbitalis ve vv. supratrochleares birleşerek v. facialisi oluştururlar v. facialis'in, v. labialis superior ile birleştiği yerin üzerinde kalan kısmı v. angularis olarak da isimlendirilir). V. labialis superior, vv. labiales inferiores ve v. ubmentalis v. facialis'e katılır. Vv. maxillares ve vv. temporales superficiales birleşerek v. retromandibularis'i oluştururlar.

V. retromandibularis angulus mandibula hizasında iki dala ayrılır. Arka dalı v. auricularis posterior ile birleşerek v. jugularis externa'yı oluşturur. Ön dalı v. facialis ile birleşerek v. jugularis intema'ya açılır. Lenfatikleri. Nodi parotidei, submandibulares, buccales ve juguloomohyoidei'ye drene olur. TEMPORAL BÖLGE Üstte linea temporalis superior, altta areus zygomaticus, arkada kulak ön kenarı arasında kalan bölgeye temporal bölge denir. Temporal bölgede yer alan oluşumlar: 1) Deri 2) Fascia superficialis 3) A. temporalis superficialis 4) Vv. temporales superficiales 5) N. aurieulotemporalis 6) Kulak kepçesi mimik kasları 7) Fascia temporalis 8) M. tempora1is 9) A. temporalis profunda 10) V v. temporales profundae A. temporalis superficialis. A. earotis externa'nın iki uç dalından biridir. Bu arter glandula parotidea içinde n. facialis' in dalları ile çaprazlaşır. A. temporalis uperfieialis'in pulsasyonu tragus'un ön-üst kısmında hissedilir. . temporalis superficialis'in yan dalları ramus parotideus, a. transversa faciei, IT. auriculares anteriores, a. zygomatieoorbitalis ve a. temporalis media'dır. A. temporalis superficialis, processus zygomatieus'un 3-4 cm. üzerinde ramus frontalis ve ramus parietalis adı verilen iki uç dalına ayrılır. Vv. temporales superficiales. A. temporalis superficialis'in yandaş i olan bu venIer, arcus zygomaticus'un üzerinde yer alan yüzeyel venIerin birleşmesi sonucu oluşur. Vv. temporales superfieiales'e vv. supratrochleares, v. supraorbitalis, v. auricularis posterior ve v. oeeipitalis'ten de venöz kan gelir. Y. temporalis media, areus zygomatieus'un üzerinde vv. temporales superfieiales'e açılır. Yv. temporales superfieiales, vv. maxillares ile birleşerek v. retromandibularis'i oluşturur. . auriculotemporalis. N. mandibularis' in truneus posterior'undan genellikle iki kök halinde çıkar. Bu kökler a. meningea media'yı çevreledikten sonra birleşir. N. auriculotemporalis, m. pterygoideus lateralis'in altında arkaya doğru ilerler ve lig. sphenomandibulare ile collum mandibulae arasından geçerek art. temporomandibularis'in arka tarafından laterale uzanır. N. auriculotemporalis, a. temporalis superficialis ve vv. temporales superficiales'in arkasında yukarıya doğru yükselir. N. auriculotemporalis duyu ve parasempatik lifler içerir. Duyu lifleri emporal bölge, tragus ve dış kulak yolu ile art. temporamandibularis'te dağılır. Parasempatik lifleri ise glandula parotidea'ya gider. Fascia temporalis. M. temporalis'i örten fascia'dır.

Yukanda linea temporalis superior'a yapışarak başlar. Aşağıya doğru uzanırken iki yaprağa ayrılır. Lamina superficialis arcus zygomaticus'un dış yüzüne, lamina profunda ise iç yüzüne tutunur. Bu iki lamina arasında a. zygomaticoorbitalis, ramus zygomaticotempora1is (n. maxillaris'in dalı) ve bir miktar yağ dokusu bulunur. ÇENE EKLEMİ Çene eklemi, art. condylaris tipinde synovial bir eklerndir. Bu eklem temporal kemikte bulunan fossa mandibularis ve tuberculum articulare ile caput mandibulae arasında yer alır. Kafa iskeletini meydana getiren kemikler arasında hareketli olan tek eklerndir. Eklem yüzleri birbirlerine uymadıkları için ekı em boşluğunda fibröz kıkırdaktan oluşan oval şekilli bir discus articularis bulunur. Discus artieularis eklem boşluğunu alt ve üst olmak üzere iki kısıma böler. Bu diskus sayesinde ekı em yüzleri birbirlerine uygunluk gösterir ve hareket meydana gelir. Discus artieularis'in alt konkav yüzeyi eaput mandibulae ile uygunluk gösterir. Discus articularis' in üstünde kalan yüz, eyer biçiminde olan fossa mandibularis ve tuberculum articulare'ye uyum sağlayacak şekildedir. Discus, mandibula'ya temporal kemikten daha sıkı yapışır. Bu nedenle caput mandibulae'nın öne doğru olan çıkıklarında, diskus da caput mandibulae ile birlikte öne doğru kayarak tuberculum articulare'nin önüne geçer. Çene eklemini meydana getiren eklem yüzleri fibröz kıkırdakla ıaplıdrr. Discus artieularis, eklem yüzlerini çepeçevre saran eklem kapsülüne yapışıktır. Eklem kapsülü gevşek bağ dokusundan yapılmış olup yukarıda önde tuberculum articulare'nin ön yüzüne, yukarıda arkada fissura petrotympanica'ya, aşağıda ise collum mandibulae'ya tutunur. Eklem kapsülü yukarıda ince ve gevşek, aşağıda ise dardır. Bu kapsül, eklem yüzlerine göre oldukça geniştir. Bu nedenle aput mandibulae kolaylıkla eklem kapsülünü yırtmadan öne doğru kayma hareketini yapabilir (protraksiyon).

ARTİEULATIO TEMPOROMANDffiULARlS'İN LIGAMENT'LERİ Ligamentum laterale (lig. temporomandibulare). Yukarıda temporal kemiğin process us zygomaticus'unun alt kenarına, aşağıda collum mandibulae'nın lateral yüzüne ve arka kenarına tutunur. Fibröz kapsül dış yanda kalınlaşarak bu ligament'i meydana getirir. Bu ligament'in lifleri aşağıya ve arkaya doğru oblik bir hat üzerinde gider. Lig. laterale'nin yüzeyelinde glandula parotidea bulunur. Ligamentum sphenomandibulare. Çene ekleminin medialinde yer alan ince ve yassı bir bağdır. Yukarıda spina ossis sphenoidalis'e, aşağıda lingula mandibulaeya tutunur, Bu ligamentin üst-dış kısmında n. auriculotemporalis ve m. pterygoide lateralis yer alır. Collum mandibulae'dan a., v. ve n. alveolaris inferior ve glanduparotidea'nın bir parçası ile ayrılır. Bu ligament lig. mallei anterior ile bağlantılıdır e her ikisi de eckel kıkırdağının artığıdır. Ligamentum tylomandibulare. Fascia cervicalis (profunda)'in kalınlaşmış bir parçasıdır. Bu ligament processus styloideus'un tepesinden angulus mandibulae'ya uzanır. ARTI ı no TEMPOROMANDIBULARIS'İN ARTER VE iİRLERİ Arterleri. A. temporalis superficialis ve a. maxillaris (a. carotis externa'nın dalları' dir. inirleri. . auriculotemporalis ve n. massetericus (n. mandibularis'in dalları)'tur. ARTıeULATIO TEMPOROMANDIBULARIS'İN HAREKETLERİ Mandibula aşağıya (depresyon), yukarıya (elevasyon), öne (protraksiyon) ve arkaya (retraksiyon) doğru hareket edebilir. Ayrıca caput mandibulae, discus articularis'in alt yüzünde rotasyon hareketi yapar. Bu hareket, caput mandibulae'nın ortasından geçen longitudinal eksen etrafında yapılır. Ağız açıldığı zaman caput mandibulae, discus articularis ile beraber tuberculum articulare'nin alt hizasına gelene kadar öne doğru kayar. Öne doğru kayma hareketi devam ederken caput mandibulae discus articularis'in alt yüzünde rotasyon hareketi yapar. Bu hareket çiğneme ve öğütme hareketlerine izin verir. Articulatio temporomandibularis'e hareket yaptıran kaslar.

1. Çeneyi yukarıya kaldıran ve ağzı kapatan kaslar m. temporalis, m. masseter ve m. pterygoideus medialis'tir.

2. Çeneyi öne ve aşağıya çeken veya ağzı açan kas m. pterygoideus lateralis'tir. Ayrıca suprahyoid ve infrahyoid kaslar da ağzın açılmasına yardımcı olur.

3. Çeneye protraksiyon yaptıran kaslar m. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis' tir.

4. Çeneye retraksiyon yaptıran kas m. temporalis'in arka grup lifleridir.

5. Çeneyi iki yana (laterale) hareket ettiren kaslar m. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis'tir.

Bir tarafın m. pterygoideus lateralis'i karşı tarafın m. pterygoideus medialis'i ile birlikte çalışarak çeneyi karşı tarafa doğru iter. Ayrıca, dönüşümlü kasılmaları ile çenenin iki yana doğru olan hareketi sağlanır. ÇİĞNEME KASLARI M. masseter. Dört köşeli bir kastır. Mandibula'nın processus coronoideus'unu ve ramus mandibulae'nın lateral kısmını örter. Bu kasın, fascia masseterica denilen kuvvetli bir fascia'sı vardır. Fascia masseterica yukarıda arcus zygomaticus'un alt kenarına, aşağıda ramus mandibulae'nın alt kenarına, arkada ramus mandibulae'nın arka kenarına ve önde ramus mandibulae'nın ön kenarına tutunur. Bu fascia yukarıda fascia parotidea olarak devam eder. Dişlerimizi sıktığımız zaman bu kas palpe edilebilir. M. masseter; yüzeyel, orta ve derin olmak üzere üç tabakadan oluşur.Yüzeyel tabaka bunların içerisinde en geniş olanıdır.Yüzeyel tabakaya ait olan lifler zigomatik kemiğin processus maxillarisinden ve arcus zygomaticus'un 2/3 ön kısmından başlar. Kas lifleri aşağıya ve arkaya doğru seyrederek angulus mandibulae ve rarnus mandibulae'nın lateral yüzünün alt ve arka kısmında sonlanır. Orta tabaka arcus. zygomaticus'un 2/3 ön kısmının medial yüzünden ve arcus zygomaticus'un 1/3 arka kısmının alt kenarından başlar. Bu tabaka ramus mandibulae'nın orta kısmında sonlanır. Derin tabaka arcus zygomaticus'un iç yüzünden başlayarak rarnus mandibulae'nın üst kısmı ve processus coronoideus'ta sonlanır. Kasın üç tabakasının insertio yerlerinin tümüne birden tuberositas masseterica adı verilir. Komşulukları.Yüzeyelinde den, ın. platysma, ın. n orius, ın. zygomaticus major ve glandula parotidea, ductus parotideus, n. facialis'in dalları e a., v. transversa faciei bulunur. Derininde m. temporalis ve ramus mandibulae er alır.

Kasın arka kenarında glandula parotidea bulunur. Ön kenarı ise m. buccinator e . facialis ile komşudur. M. temporalis. Çiğneme kaslarının en kuvvetlisidir. Tabanı yukarıda ve tepesi aşağıda olup üçgen görünüşlüdür. Geniş bir yelpaze şeklinde regio temporalis'i kaplar. Bu kasın üzerinde fascia temporalis adı verilen kuvvetli, fibröz bir fascia bulunur. Fascia temporalis yukarıda tek bir lamina halinde linea temporalis superior'a boylu boyunca tutunur. Bu fascia aşağıda arcus zygomaticus'a gelmeden önce iki lamina'ya ayrılır. Lamina superficialis, arcus zygomaticus'un üst kenannın lateral yüzüne, lamina profunda arcus zygomaticus'un üst kenarının medial yüzüne yapışır. Bu iki lamina arasında az miktarda yağ dokusu, a. temporalis superficialis'in a. zygomaticoorbitalis dalı ve n. maxillaris'in ramus zygomaticotemporalis'i bulunur. M. temporalis linea temporalis inferior, fossa temporalis'in döşemesi ve fascia temporalis'in iç yüzünden başlar. Processus coronoideus ve ramus mandibulae'nın ön kenarına tutunarak sonlanır. Komşulukları.Yüzeyelinde den, ın. auricularis anterior ve superior, fascia temporalis, a.,v. temporalis superficialis, n auriculotemporalis, n. facialis'in rami temporales'i, n. maxillaris' in ramus zygomaticotemporalis' i, aponeurosis epieranialis (galea aponeurotica), arcus zygomatieus ve m. masseter yer alır. Kasın derininde fossa temporalis, m. pterygoideus lateralis, m. pterygoideus medialis'in yüzeyel kısmı, m. bueeinator, a. maxillaris ve bu arterin dalı olan a. temporalis profunda anterior, nn. temporales profundi, a.,v. ve n. buccalis yer alır.

M. pterygoideus lateralis. Kısa kalın ve iki başlı bir kastır. M. pterygoideus lateralis' in superior başı sfenoid kemiğin facies infratemporalis ve crista infratemporalis'inden başlar. Inferior başı ise process us pterygoideus'un lamina lateralis' inin lateral yüzünden başlar. Superior baş discus artieularis ve art. temporomandibularis'in eklem kapsülüne, inferior baş ise fovea pterygoidea'ya tutunarak sonlanır. Komşuluklan. Yüzeyelinde ramus mandibulae, a. maxillaris, m. tempora!is'in tendonu ve m. masseter bulunur. A. pterygoideus medialis, Kalın ve dikdörtgen şeklinde bir kastır. Bu kas rocessus pterygoideus'un lamina lateralis'inin medial yüzü, palatin kemiğin processus pyramidalis'inin lateral yüzü ve tuber maxillae'den başlar. Tuberositas terygoidea'ya yapışarak sonlanır. omşulukları. Kasın lateral yüzü ramus mandibulae ile komşuluk gösterir. Ramus mandibulae ile m. pterygoideus medialis'in üst bölümü arasında glandula parotidea'nın bir parçası, lig. sphenomandibulare, n. lingualis, ve a.,v., n. alveolaris inferior yer alır. Medial yüzü ise m. tensor veli palatini ile komşudur. PAROTIS BÖLGESi VE GLANDULA PAROTlDEA Parotis bölgesi önde ramus mandibulae; arkada m. sternocleidomastoideus ve processus mastoideus; arka-altta m. digastricus'un venter posterior'u, processus styloideus ve bu processus'tan başlayan kaslar (m. stylohyoideus, m. styloglossus ve m. stylopharyngeus) ile sınırlanır. Parotis bölgesinde glandula parotidea ve bu bez ile ilişkili olan yapılar yer alır.

PAROTİS BEZİ (GLANDULA PAROTlDEA) Ortalama 25 gr. ağırlığında olup tükrük bezlerinin en büyüğüdür. Sarımtırak gri renkli, tepesi aşağıda, yassı piramit şeklindedir. Meatus acusticus externus'un altında, ramus mandibulae ile m. sternocleidomastoideus ve process us mastoideus arasında (fos sa retromandibularis) bulunur. M. stylopharyngeus, m. stylohyoideus, m. styloglossus ile lig. stylohyoideum ve lig. stylomandibulare fossa retromandibularis'i spatium parapharyngeum'dan ayırır. Glandula parotidea m. masseter'in üzerinde öne doğru bir çıkıntı yapar. Glandula parotidea'nın küçük bir parçası esas bezden ayrı olarak ductus parotideus'un üzerinde bulunur. Bu parçaya glandula parotidea accessoria denir. Glandula parotidea, fascia cervicalis (profunda)'e ait bir kapsül ile sarılıdır. Kapsülün yüzeyel yaprağı bezin dış yüzünü örter. Kalınca olan bu yaprak beze sıkıca yapışarak bezin içine uzantılar gönderir.

Yukarıda arcus zygomaticus'a tutunur. Bezin ön-iç ve arka-iç yüzlerini örten kapsülün derin yaprağı ise processus styloideus, angulus mandibulae ve pars tympanica'ya tutunur. Glandula parotidea ile glandula submandibularis arasında yer alan lig. stylomandibulare, angulus mandibulae ile processus styloideus arasında uzanır. Bu ligament fascia cervicalis (profunda)'in lamina superficialis'inin kalınlaşmış şeklidir. Glandula parotidea'nın dört yüzü vardır. Facies superior. Konkav olan bu yüz meatus acusticus externus'un kıkırdak kısmı ve art. temporomandibularis'in arka yüzü ile komşuluk yapar. N. auriculotemporalis bezin kapsülü içine girerek collum mandibulae etrafında dolanır. Facies superficialis. Deri, fascia superficialis (parotidea), m. platysma, n. auricularis magnus'un facial dalları, nodi parotidei ile komşuluk yapar. Yukarıda arcus zygomaticus'a kadar uzanır. Bezin apex'ine gelen kısmı angulus mandibulae'nın arka-alt tarafında yer alır. Facies anteromedialis. M. masseter'in alt kısmı, ramus mandibulae, art. temporomandibularis'in lateral bölümü ve m. pterygoideus medialis ile komşuluk yapar. Bu yüzde ramus mandibulae'nın meydana getirdiği bir oluk görülür.

Facialis'in mimik kaslarına giden dalları bu yüzün ön kenarından bezi terkeder. Facies posteromedialis. Processus mastoideus, m. stemoc1eidomastoideus, m. digastricus'un venter posterior'u, processus styloideus ve buradan başlayan kaslar ile komşuluk yapar. Processus styloideus ve buradan başlayan kaslar a. caroti interna ve v. jugularis interna ile bez arasında yer alır. Facies anteromedialis ve facies posteromedialis'in meydana getirdiği kenara margo interna denir. Bu kenar pharynx'in lateral duvarına çok yakın bulunur. Buradan gevşek bağ dokusu ile ayrılır. Glandula parotidea'nın apex'i m. digastricus'un arka karnı ve trigonum caroticum'u kısmen örter. Articulatio temporomandibularis'in arka kısmı ile komşudur. A. temporalis superficialis ve n. auriculotemporalis bezi üst ucundan terkeder. Bezin alt ucu glandula submandibularis'in arka ucundan bir fascia ile ayrılır. GLANDULA PAROTIDEA'NIN iÇİNDEN GEÇEN OLUŞUMLAR A. carotis externa bezin posteromedial yüzünde kendisine ait bir oluk içerisinde ilerleyerek beze girer ve iki uç dala ayrılır: A. maxillaris ve a. temporalis superficialis. A. maxillaris, facies anteromedialis'te bezi terk eder. A. temporalis superficialis ise a. transversa faciei dalını verdikten sonra bezin üst ucundan çıkarak bezden ayrılır. A. auricularis posterior, bez içerisinde a. carotis externa'dan ayrılır ve margo posterior' da bezi terkeder. . maxillaris. V. temporalis superficialis bezin üst parçasında v. maxillaris ile birleşerek v. retromandibularis oluşturur. V. retromandibularis bezin içinde iki dala ayrılır. Ön dal, v. facialis ile birleşir. Arka dal parotis bezini terkettikten hemen sonra v. auricularis posterior'u alarak v. jugularis externa'yı oluşturur. d. facialis. Facies posteromedialis'in üst kısmında beze girer, iki ana dala ayrılır. Ramus mandibulae arkasında öne ve aşağıya doğru ilerleyen bu iki ana dal terminal dallarını verir: Bunlar, rami temporales, rami zygomatici, rami buccales, ramus marginalis mandibularis ve ramus cervicalis (colli)' dir. Bu uç dallar margo anterior'a yakın olmak üzere facies anteromedialis'te bezden ayrılır.

Glandula parotidea gelişme sürecinde yanak boşluğundan dışarıya doğru büyür. Arkaya ve kulağa doğru uzanır. N. facialis'in dallarının arasında yer alan, medial ve derine doğru yerleşmiş bölümüne pars profunda denir. Düz ve dört köşeli olan kısmı ise bezin büyük bölümünü oluşturur ve pars superficialis adını alır. FOSSA INFRATEMPORALIS Fossa temporalis'in altında ve ramus mandibulae'nin derininde kalan bölgeyefossa infratemporalis denir. Tabanı yukarıda tepesi aşağıda olan dört duvarlı piramit şekilli bir çukurdur. DUVARLARı Ön duvar: Arcus zygomaticus ve ramus mandibulae'nın iç yüzü Tuber maxillae (eminentia maxillaris) ve fissura pterygomaxillaris, processus pterygoideus'un lamina lateralis'inin dış yüzü yapar. Fossa infratemporalis ile fossa pterygopalatina arasında jissura pterygomaxillaris bulunur. Tuber maxillae, m. buccinator' un arka kenarı ve m. constrictor pharyngis superior'un bir kısmı Temporal kemiğin processus styloideus'u, mandibula'nın processus condylaris'i ve glandula parotidea'nın anteromedial yüzü Fossa infratemporalis'in tavanına taban da denir. Tabanı sfenoid kemiğin ala major'unun facies infratemporalis'i ile crista infratempora!is'i yapar. Orifieium zygomatieum fossa infratemporalis' i fossa temporalis'e bağlar. Fossa infratemporalis; tabanında yer alan foramen ovale ve foramen spinosum ile fossa cranii media'ya açılır. Fissura orbitalis inferior aracılığıyla orbita ile irtibattadır. Ramus mandibulae'nın iç yüzündeki tuberasitas pterygoidea ile m. pterygoideus medialis arasında kalan kısımdır.

Dış duvar: İç duvar: Arka duvar: Tabanı: Tepesi: FOSSA INFRATEMPORALIS iÇERİsiNDEKİ OLUŞUMLAR M. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis (bkz. çiğneme kasları) N. mandibularis ve dalları A. maxillaris ve dalları Vv. maxillares Plexus pterygoideus Ganglion oticum da saydığımız oluşumlar fossa'nın içini dolduran yağ ve bağ dokusu • eris in de bulunur. . "ervus mandibularis. N. mandibularis, 5. cranial sinir olan n. trigerninus'un en . lın dalıdır. Duyu ve motor lifler taşır. Arka dallarından biri olan n. auriculotemporalis içinde aynı zamanda postganglionik parasempatik sinir lifleri de bulunur. N. mandibularis foramen ovale'den geçerek cavum cranii'yi terk eder ve fossa infratemporalis'e girer. Fossa infratemporalis'te vermiş olduğu dallar üç grupta incelenir. 1) Truncus dalları. N. spinosus (ramus meningeus); foramen spinosum'dan geçerek cranium'a girer. Sadece duyu lifleri taşıyan bu sinir dura mater'i inerve eder. N. pterygoideus medialis; m. pterygoideus medialis, m. tensor veli palatini ve m. tensor tympani'yi inerve eder. 2) Ön dalları. N. buccalis N. massetericus Nn. temporales profundi (anterior, medius, posterior) N. pterygoideus lateralis N. buccalis hariç diğerleri aynı isimli kasları inerve eder. N. buccalis duyu lifleri taşır, m. pterygoideus lateralis'in iki başı arasından geçerek öne doğru ilerler ve yanağın iç yüzünü örten mukozada dağılır. 3) Arka dalları: N. auriculotemporalis N. lingualis N. alveolaris inferior N. auriculotemporalis. Genellikle iki kök halinde başlar, köklerin arasından a. meningea media geçer, daha sonra birleşen kökler arkaya doğru ilerler, lig. sphenomandibulare ile collum mandibulae arasından geçerek yukarıya doğru kıvrılır. A. ve v. temporalis superficialis'in arkasında yukarıya doğru seyreder. N. auriculotemporalis; meatus acusticus extemus, art. temporomandibularis, tragus ve temporal bölgenin deri duyusunu alır, içinde seyreden postsinaptik parasempatik lifler ise parotis bezini inerve eder. N. lingualis: M. pterygoideus lateralis'in arkasından, m. styloglossus ve m. constrictor pharyngis superior'un üzerinden geçerek submandibular bölgeye girer. Burada glandula submandibularis ve m. hyoglossus arasında ductus submandibularis'in önce üzerinde sonra altında seyreder ve dilde dağılır.

N. facialis'in dalı olan chorda tympani, m. pterygoideus lateralis'in arkasında n. lingualis'e katılır. N. lingualis duyu ve parasempatik lifler taşır. Duyu lifleri dilin 2:3 ön kısmının, ağız döşemesinin ve alt çene gingiva'sının duyusunu alır. Parasempatik lifler ise ganglion submandibulare'ye gider. N. alveolaris inferior. M. pterygoideus lateralis'in arkasında, aşağıya dağ Ramus mandibulae ile lig. sphenomandibulare arasından geçerek forareeri mandibulae'dan canalis mandibulae'ye girer. Kanala girmeden önce mylohyoideus ve m. digastricus'un venter anterior'una motor dal verir. N. alveo inferior'un uç dalı foramen mentale'den geçerek aIt çenenin ön yüzüne çıkar bölgenin duyusunu alır. Arteria maxillaris. A. maxillaris a. carotis extema'nın uç dallarından biridir .

L. arotis externa'dan collum mandibulae hizasında, glandula parotidea içinde aynı ve fossa infratemporalis'e ulaşır. A. maxillaris üç kısımda incelenir. 1) Mandibular parça: Collum mandibulae ile lig. sphenomandibulare arasından geçer. M. pterygoideus lateralis'in alt kenarı boyunca uzanan bu arter aşağıdaki dalları verir: a. auricularis profunda (meatus acusticus extemus ve membrana tympanica'yı besler) a. tympanica anterior (membrana tympanica'yı besler) a. meningea media (dura mater'i besler) a. alveolaris inferior (alt çene dişleri ve gingiva'yı besler) FOSSA PTERYGOPALATINA 3) Pterygopalatin parça (fossa pterygopalatina' da verir) Plexus pterygoideus. A. maxillaris'in dallarının yandaşı olan venler bir araya gelerek pterygoid kaslar etrafında plexus pterygoideus'u oluşturur. Bu pleksustan çıkan küçük venierin birleştiği yerden vv. maxillares başlar. Vv. maxillares lig. sphenomandibulare ve collum mandibulae arasından geçtikten sonra vv. temporales superficiales ile birleşerek v. retromandibularis'i oluşturur. Ganglion oticum. Fossa infratemporalis'te, faramen ovale'nin altında ve n. mandibularis'in media1 tarafında bulunur. Parasempatik bir gangliondur.

Parasempatik preganglionik lifler nucleus salivatorius inferior'dan başlar; n. tympanicus (n. glossopharyngeus'un dalı) ve n. petrosus minor (plexus tympanicus'tan gelen) içerisinde taşınarak ganglion oticum'a gelir. Bu ganglionda sinaps yapar. Sinapstan sonra çıkan postganglionik parasempatik lifler n. auriculotemporalis içinde taşınarak parotis bezine ulaşır. Ganglion oticum'a, ayrıca a. meningea media çevresinde yer alan sempatik pleksustan postsinaptik sempatik lifler de gelir. Fossa ptereygopalatina tabanı yukarıda, tepesi aşağıda ve dört duvarı olan piramide benzer. FOSSA PTERYGOPALATINA'DA BULUNAN OLUŞUMLAR A. rnaxillaris'in pterygopalatin dalları . " rnaxillaris ve dalları Ganglion pterygopalatinurn Arteria maxillaris. Bu arterin pterygopalatin parçası fıssura pterygomaxillaris'ten geçerek fos sa pterygopalatina'ya ulaşır. Buradaki dalları: A. alveolaris superior posterior (üst molar ve premolar dişleri besler) A. infraorbitalis (fissura orbitalis inferior' dan, sulcus, canalis ve forarnen infraorbitale'den geçerek yüzün ön kısmındaki yapıları besler) A. palatina descendens (canalis pterygopalatina' dan geçerek, forarnen palatinum majus ve foramina palatina minora'dan palatum durum'un arkasına çıkar. A. palatina major, aa. palatinae minores ismi altında, palatum durum, palatum molle ve tonsilla palatina'yı besler) A. canalis pterygoidei (canalis pterygoidei'de seyreder ve kanalı besler.) Ramus pharyngeus (pharynx'in tavanını besler.) A. sphenopalatina (forarnen sphenopalatinum'dan geçerek burun boşluğuna girer. (rneatus nasi superior'u besler.) Aa. nasales posteriores laterales ve rr. septales posteriores (a. sphenopalatina'nın dallarıdır, cavitas nasi'nin dış duvarını ve septum nasi'yi besler).

Vervus maxillaris. N. trigerninus'un dalı olan bu sinir sadece duyu lifleri taşır. Bu ölgede verdiği dallar forarnen rotundum'dan geçerek fossa pterygopalatina'ya laşır. amus meningeus, dura mater'in ganglion trigemini'ye yakın olan kısımlarına ğılır. 'n. pterygopalatinae (rr. ganglionici), iki veya üç dal halinde bulunur. Bu dallar n. maxillarisi ile ganglion pterygopalatinum bağlar. Rami alveolares superiores posteriores. Tuber rnaxillae' daki deliklerden geçerek sinus maxillaris, gingiva, molar ve premolar dişleri inerve eder. H. zygomaticus. Fissura orbitalis inferior' dan geçerek orbita'ya girer ve burada r. zygomaticotemporalis ve r. zygomaticofacialis'e ayrılır. N. maxillaris orbita'nın tabanında fıssura orbitalis inferior'dan geçtikten sonra n. infraorbitalis adını alır ulcus ve canalis infraorbitalis'ten geçerek forarnen infraorbitale'den yüzün ön tarafına çıkar. Ganglion pterygopalatinum. Fossa pterygopalatina'da n. rnaxillaris'in heme altında bulunan parasempatik bir gangliondur. Rr. ganglionici, n. maxillaris'I ganglion pterygopalatinum'a bağlar. Bu gangliona parasempatik preganglioner li nucleus salivatorius superior' dan gelirler, burada sinaps yaptıktan ganglioner parasempatik liflerin bir kısmı n. zygomaticus aracılığıyla glandula a rimalis'e gider. Bir kısmı rr. nasales posteriores superiores laterales ve n. nasalis sterior septi aracılığıyla burun boşluğundaki bezlere gider. Diğer bir kısmı ise n. palatinus major ve nn. palatini minores aracılığıyla ser damağa, yumuşak damaktaki bezlere ve tonsilla palatina'ya gider. Ganglion pterygopalatinum'a ayrıca a. carotis intema çevresindeki sempatik pleksustan postsinaptik sempatik lifler de gelir.

BOYUN ÖN VE YAN BÖLGELERi ~. tte basis mandibulae ve angulus mandibulae' dan processus mastoideus' a çizilen ir çizgi, aşağıda incisura jugularis ve c1avicula'nın üst kenarı, arkada m. trapezius'un ön kenarı ve önde boynun orta hat çizgisi ile sınırlanan dörtgen seklinde bir bölgedir. Boyun bölgesinin iskeletini os hyoideum, vertebrae cervicales, cartilagines laryngeales ve cartilagines tracheales yapar. oyun ön ve yan bölgelerinde dıştan içe doğru deri, fascia superficialis, m. latysma, fascia cervicalis (colli) (profunda) ve bunun derininde yer alan kaslar ulunur. LLSCIASUPERFICIALIS vşek bağ dokusu görünümündedir. M. platysma'yı sarar. Boyun arka bölgesinin, ~eltoid ve pektoral bölgelerin yüzeyel fascia'sı ile devam eder. Ayrı bir tabaka larak ayırt etmek zordur. Bu fascia içinde bir miktar yağ dokusu, yüzeyel damarlar, ınirler ve m. platysma bulunur. Arterleri. Derİn bölgede bulunan arterlerİn küçük deri dallarıdır. erıleri. V. temporalis superfıcialis, auricula önünde v. maxillaris ile birleşerek v. tromandibularis'i (v. facialis posterior) oluşturur. Angulus mandibulae hizasında . retromandibularis iki dala ayrılır. Ön dalı v. facialis ile birleşerek v. jugularis terna'ya açılır. V. retromandibularis'in arka dalı v. auricularis posterior ile irleşerek v. jugularis externa'yı oluşturur. V. jugularis externa oksipital bölgenin ve ynun arka bölgesinin venöz kanını alır. M. sternocleidomastoideus üzerinde oblik arak aşağı inen v. jugularis externa, trigonum subclavia'da fascia cervicalis (colli) rafunda)'yı delerek v. subclavia'ya dökülür. V. jugularis anterior hyoid kemik ızasında submandibular bölgenin yüzeyel küçük venierinin bir araya gelmesi ile uşur. M. sternocleidomastoideus ile boyun orta hat çizgisi arasında aşağıya doğru er ve v. jugularis externa'nın son kısmı veya v. subCıavia'ya dökülür.

Sinirleri: Plexus cervicalis'in deri dallarıdır. .;. occipitalis minor, auricula'nın arka yüzünün üst kısmını; n. auricularis magnus. uricula'nın arkası ve processus mastoideus'un derisini; n. transversus colli, boynun üst kısmını; nn. supraclaviculares, clavicula'nın üzerinde kalan boyun ;:: inin deri duyusunu taşır. PLATYSMA Pars mandibularis ve pars labialis olmak üzere iki parçası vardır. Origo: M. pectoralis major ve m. deltoideus'un fascia'sı Insertio: M. masseter'in fascia'sı ve basis mandibulae civarında deri ve deri altıdokusu N. facialis Boyun ön ve yan bölgelerinin derisinin gerginliğini sağlar. Alt dudak ve ağız köşelerini aşağı ve dışa doğru çeker. Ağızın açılmasına çok az da olsa katkıda bulunur. inir: Fonksiyon: FASCIA CERVICALIS (COLLI) (PROFUNDA) M. platysma'nın derininde bulunur ve boyun kaslarını sarar. Belli bölgelerde, özellikle damarlar etrafında kalın ve koruyucu fibröz kılıflar oluşturur. Fascia cervicalis (colli) (profunda)'in bulunduğu bölge ve sardığı oluşurnlara göre isim alan laminaları vardır. Lamina superficialis. Arkada lig. nuchae ve 7. servikal vertebra'nın processus spinosus'unun periostuna, aşağıda clavicula, acromion ve manubrium sterni'nin periostuna, üstte linea nuchalis superior, processus mastoideus, basis mandibulae ve arcus zygomaticus'un periostuna karışır. Ön ortada karşı tarafın lamina superficialis'i ile birleşerek symphysis mandibulae ile hyoid kemiğin corpus'una yapışır. Lamina superficialis m. trapezius'u sarar ve kasın ön kenarı ile m. sternocleidomastoideus'un arka kenarı arasında gevşek bağ dokusu şeklinde arka boyun üçgenlerini örter. M. sternocleidomastoideus'un arka kenarında iki yaprağa ayrılır. Kası ön ve arkadan sardıktan sonra kasın ön kenarında her iki yaprak tekrar birleşir ve ön boyun üçgenlerini örter. Mandibulae ve processus mastoideus arasında parotis bezini sarar. Bezin pars profunda'sını saran lamina superficialis, angulus mandibulae ile proc. styloideus arasında kalınlaşarak lig. stylomandibulare'vı oluşturur. Lamina superficialis, manubrium sterni'ye yapışmadan önce yüzeyel ve derin olmak üzere iki yaprağa ayrılır. Bu yapraklar manubrium sterni'nin ön ve arka kenarları ile lig. interclaviculare'ye yapışır. Böylece iki tabaka arasında spatium jasciale suprasternale denilen bir aralık meydana gelir. Bu aralıkta bir miktar yağ ve bağ dokusu, v. jugularis anterior'un alt kısımları, arcus venosus jugularis, m. sternocleidomastoideus'un sternal başı ve birkaç lenf nodülü bulunur. Fascia cervicalis (colli) (profunda) arka boyun üçgeninin tabanını saran kısmından ayrılan bir parça m. omohyoideus'un venter inferior'unu ve ara tendonunu sarar. Sonuçta m. subclavius'un facia'sı ile ı. kostaya yapışması m. omohyoideus'un normal pozisyonda kalmasını sağlar. Vagina carotica. Fascia cervicalis' in a. carotis communis, a. carotis interna, v. jugularis interna, n. vagus ve radix superior ansa cervicalis'in etrafında kalınlaşması ile oluşur. Vagina carotica arterler etrafında daha kalın olup komşu oluşumlara gevşek bağ dokusu ile tutunur. Lamina pretrachealis. Çok ince bir lamina olup yukarıda krikoid kıkırdağın arcus'una tutunur. Glandula thyroidea'yı sarar.

Aşağıda v. thyroidea inferior'Iarı takip ederek üst mediastinum'a kadar iner. Lamina prevertebralis. Bu lamina boyun bölgesinin arka derininde yer alan prevertebral kasları örter. Yukarıda basis cranii'ye yapışır, m. longus colli üzerinde aşağıya iner. Üst mediastinum'da lig. longitudinale anteriorus'un yapısına katılır. Retropharyngeal aralık (bkz. pharynx) SLAR Boyun yan bölgesinde bulunan tek kas m. sternocleidomastoideus'tur. Boynun ön bölgesinde bulunan kaslar, mm. suprahyoidei ve mm. infrahyoidei olmak üzere iki grupta incelenir.

Genel olarak bu kaslar hyoid kemik aracılığıyla bağlı olduğu larynx ve dolayısıyla trachea'nın yutma, konuşma ve solunum sırasındaki pozisyonlarını ayarlayarak fonksiyonların amaca uygun şekilde yapılmalarını sağlar. ğız kapalı iken başı öne doğru eğebilir. Zayıf kaslar olmalarına rağmen kuvvet izgileri art. atlantooccipitalis ve art. intervertebralis'lerin transvers eksenlerinin önünden ve uzağından geçtikleri için etkileri derin boyun kaslarına göre daha fazladır. BOYUN KÖKÜ Boyun kökü apertura thoracis superior ve hemen üzerinde yer alan bölgedir. Apertura thoracis superior önde manubrium sterni anlarda ı. kostalar ve kıkırdakları, arkada 1. torakal vertebra'nm corpus'u ile ınırlanır. Bu bölgenin orta kısmında boyun bölgesinden toraks boşluğuna ve a toraks boşluğundan boyun bölgesine seyreden yapılar yer alır. Yanlarda akciğerlerin apex'leri apertura thoracis superior'u hafifçe aşarlar.

Boyun kökünde a., v. subclavia ve dalları, plexus cervicalis pre ertebral ve lateral vertebral kaslar (m. scalenus'lar), oesophagus ve tracbea'nın servikal parçaları, glandula thyroidea, glandula parathyroidea, vagina carotica, truncus sympathicus, ductus thoracicus, nodi cervicales profundi ile v. jugularis anterior bulunur. PREVERTEBRALKASLAR Bu kaslar servikal vertebra'ların corpus'larının önünde ve fascia cervicalis lamina prevertebralis'in derininde bulunur. Bu kaslar başa ve columna vertebralis'in servikal parçasına fleksiyon yaptırır. m. longus colli m. longus capitis m. rectus capitis anterior m. rectus capitis lateralis'tir. M. longus colli. Superior oblik, vertikal ve inferior oblik olmak üzere üç parçası vardır. Superior oblik parça. Kas lifleri lateralden mediale ve yukarıya doğru obı ik yönde uzanır. PLEXUS CERVICALIS 1-4 servikal spinal sinirlerin ön dallarının birleşmesi ile oluşur. Bu pleksus m. stemocleidomastoideus ile v. jugularis intema'nın derininde ve m. scalenus medius ile m. levator scapulae'nın yüzeyelinde bulunur.