Şarbonun Bulaşma Yolları

Şarbon kelimesi Türkçeye Fransızcadaki charbon (kömür kelimesinden geçti bunun nedeni şarbon hastalığının mikrobunun temasla geçen türünde deride kara lekeler oluşmasıdır.

Şarbonun ingilizcedeki karşılığı olan anthrax adı ise mikrobun bilimsel adı olan bacillus anthricis ‘e dayanıyor. Şarbon mikroskop altında şerit halinde gözüken mikrobun ve bu mikrobun yol açtığı bakteriyel enfeksiyon hastalığının adıdır

Şarbon, ot yiyen hayvanlarda görülen bir hastalıktır, insanlarda görülme sıklığı çok düşüktür. İnsanlara bulaşması; hastalıklı hayvanlarla ilişki veya hayvansal ürünlerin yenmesi ile olur.

Şarbon Nasıl Bulaşır

Şarbon insanlara 3 şekilde bulaşmakta ve bulaşma şekline göre isimlendirilmektedir.

a) Hasta hayvanlara, bunların dokularına, bu hayvanların kirlenmiş olduğu yerlere ve malzemelere temas sonucunda bakterinin bütünlüğü bozulmuş deriden girmesiyle deri şarbonu;

b) Şarbon mikrobuyla bulaşmış gıdaların özelliklede şarbonlu hayvanların etlerinin yenmesiyle veya ihtimal dahilinde de olsa şarbon sporları bulaşmış suların içilmesiyle bağırsak şarbonu;

c) Şarbon sporlarıyla bulaşık tozların veya hayvan tüylerinde ve kıllarında bulunabilen sporların solunması sonucunda da akciğer şarbonu oluşmaktadır. Şarbon hastalığında insandan insana bulaşma yoktur.

Aşısı Var mıdır?

Antraks aşısı BioPort şirketi (Lansing, Michigan) tarafından üretilmekte ve dağıtımı yapılmaktadır. Aşı hücreden arındırılmış bir filtrat (süzüntü) aşıdır, yani üründe gerek canlı gerekse ölü bakteri bulunmamaktadır. Nihai ürün adjuvan olarak en fazla 2.4 mg aluminyum hidroksit içerir. Hayvanlarda kullanıma yönelik hazırlanmış antraks aşısı insanlarda kullanılmamalıdır.

Kimler Aşılanmalıdır?

Aşılama Uygulamaları Danışma Komitesi aşağıdaki gruplar için aşılama önermektedir:

Laboratuvarda doğrudan mikroorganizmanın kendisi ile çalışanlar, İthal hayvan derisi veya tüyleri ile veya standartların antraks sporlarına maruziyeti önlemek için yetersiz olduğu yerlede çalışan kişiler Yüksek sıklığın gözlendiği bölgelerde potansiyel infekte hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler, Organizmaya maruz kalma riski yüksek olan bölgelerde görevlendirilecek askeri personel (biyolojik silah olarak kullanılması durumunda olduğu gibi)

Şarbon Hastalığının Çeşitleri

a)Deri Şarbonu:Şarbon sporlarının deriden girdiği yerde, ilk önce böcek ısırığına benzer biçimde kabarık, kaşıntılı bir şişlik oluşur. Bu şişlik 1-2 gün içinde içi su dolu kabarcığa dönüşür ve daha sonra da ağrısız genellikle 1-3 santimetre genişliğinde, ortasında karekteristik siyah renkte ölü dokunun yer aldığı bir yara meydana gelir. Bundan ötürü deri şarbonu kara kabarcık olarak da adlandırılır. Çoban çıbanı ismiylede anılan deri şarbonunda ayrıca, yaranın bulunduğu bölgedeki lenf bezlerinde şişmeler görülebilir. Tedavi edilmeyen deri şarbonu vakalarının % 10-20 si ölümle sonuçlanabilir.

b) Bağırsak şarbonu: Bulantı kusma, iştahsızlık, ateş gibi beliritlerle başlar bunu karın ağrısı, kanlı kusma ve kanlı ishal izler. Daha sonra kan zehirlenmesi ve şok gelişerek ölüm meydana gelebilir. Bu tip şarbonda tedaviye başlansa dahi ölüm % 50 civarındadir.

c)Akciğer şarbonu: Soğuk algınlığına benzeyen belirtilerle başlar. Yüksek ateş ve titremeler görülür. Birkaç gün sonra ağır solunum güçlüğü ve şok gelişir. Hastalık genel olarak ölümle sonuçlanır

Biyolojik Silah Olarak Şarbon

Şarbon sporunu elde etmek çok kolaydır. Ticari amaçla yapılmış, her yerde bulunabilen püskürtme araçları ile atılabilir. İnfeksiyon etkenini taşıyan hayvan tüyü ile temas içinde olanlar, günde 100 adet spor ile temas etmelerine karşılık hastalık gelişmez. Bu kişilerin %14‘ünde yapılan kültürlerde burun ve boğazlarında şarbon basili ürer. Solunum yoluyla alınan dozun en az 4.000-80.000 spor alındığında hastalık yaptığı görülmüştür

New York metrosuna yapılabilecek bir şarbon saldırısının 10.000 kişiyi öldürebilir. Tarım ilaçlamasında kullanılan bir uçakla, 200 kg. şarbon atılabilir. New York metrosuna yapılabilecek bir şarbon saldırısının 10.000 kişiyi öldürebilir. Tarım ilaçlamasında kullanılan bir uçakla, 200 kg. şarbon atılabilir.

5 milyon nüfusa sahip bir şehrin üstüne 50 kg. şarbon basili aerosol olarak atıldığında 250.000 kişide hastalık oluşacağı, bunlardan tedavisiz kalan hastalardan 100.000 kişinin öleceği, tedavi edildiğinde de toplam maliyetin 26.2 milyar dolar olacağı hesap edilmiştir.

Maruz kaldıktan sonra; günde 2 kez Siprofloksasin 500 mg, 60 gün boyunca kullanılır. Yada 30 gün, günde 2 kez siprofloksasin 500 mg ve 2 doz şarbon aşısının da etkili olduğu düşünülmektedir

Korunma

Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli ve yüzülmemelidir.

Şarbondan ölen hayvanlar mümkünse yakılarak imha edilmeli veya 2 metre derinliğinde çukurlar açılarak üzerine sönmemiş kireç dökülüp gömülmelidir.

Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları nakil vasıtaları temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Hasta hayvanların temas ettiği yem maddeleri, altlıklar ve gübre gibi bulaşık materyaller yakılarak imha edilmelidir.

Hastalık şüphesiyle yetkili birimler tarafından konulan müşahade ve karantina süresi sona ermeden hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir.

Riskli bölgelerde , hayvanlar şarbona karşı aşılattırılmalıdır.

Şüpheli paket ?

Şüphe oluşturan noktalar;

• Dışının tozlu olması
• Beklenmeyen yada tanınmayan birinden gelmesi
• Gönderildiği adreste yaşamayan birine gönderilmiş olması
• Gönderenin adresinin bulunmaması
• Beklenenden farklı ağırlıkta ve kokuda olması
• Gereğinden fazla miktarda bant içermesi
• Pul üzerindeki damganın gönderenin adresi ile uyumlu olmaması
• Kötü yazı ile yazılı olması
• Ünvanların uygunsuz olması
• Sticker gibi görsel farklılıkları içermesi
• Kişiye özel gibi uyaranların varlığı
• İmlaya uygun olmayan yazıların varlığı

Ne Yapılmalı ?

• Açmaya çalışılmamalı
• Çalkalanmamalı, şiddetli vurulmamalı
• Tozun temizlenmesine çalışılmamalı
• Resmi makamlara haber verilmeli
• Plastik bir poşete konup resmi makamlar beklenmeli
• Poşet benzeri bir şey yok ise herhangi bir şey ile üstü örtülmeli
• Oda terk edilmeli ve görevliler gelene kadar kimsenin girmesine izin verilmemeli
• Tozun dağılmasını önlemek için eller su ve sabun ile yıkanmalı
• Giysiler kontamine olmuş ise çıkarılmalı
• Sadece su ve sabun ile banyo yapılmalı