Ketoacidosis Tedaviler

Şükrü Hatun1, Filiz Çizmecioğlu2, Ali Süha Çalıkoğlu3
1Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatri Profesörü
2Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatri Yardımcı Doçenti
3University of North Carolina (Chapel Hill, ABD) Pediatri Doçenti
Anahtar Kelimeler: Tip 1 diyabet, diyabetik ketoasidoz, serebral komplikasyon, Type 1 diabetes, diabetetic ketoacidosis, cerebral complications
Özet
Tip 1 diyabetin tanı ve uzun süreli tedavisindeki ilerlemelere karşın, diyabetik ketoasidoz (DKA), çocukluk ve gençlik döneminde diyabete bağlı mortalitenin en önemli nedeni olmaya devam etmektedir. ABD‘den yayınlanan verilere göre DKA‘ya bağlı mortalite %0.21-0.25 arasındadır. Bu oran, DKA tablosundaki hastaların sağlık kurumlarına geç başvurduğu ve/veya tedavi imkânlarının yetersiz olduğu ülke ve bölgeler için daha yüksektir. DKA vakalarının çoğunda tanı anında hafif beyin ödemi olduğu bilinse de yaşamı tehdit eden MSS komplikasyonları tedavi sürecinde ortaya çıkmakta, bu nedenle de başta beyin ödemi bakımından riskli vakaların tedavisi olmak üzere DKA izlemi konusundaki tartışmalar sürmektedir. Son olarak Avrupa (European Society for Paediatric Endocrinology (ESPE) ve Amerika (Lawson Wilkins Pediatric Endocrine Society (LWPES) Pediatrik Endokrinoloji Birlikleri ortak bir konsensus dökümanı hazırlamışlardır. Bu yazıda kendi klinik deneyimlerimiz ve son yayımlanan araştırmalar çerçevesinde çocukluk çağında diyabetik ketoasidoz ve tedavisi gözden geçirilmiştir.
Giriş
Diyabetik ketoasidoz (DKA), çocukluk ve gençlik döneminde diyabete bağlı mortalitenin en önemli nedeni olmaya devam etmektedir. Bununla beraber, DKA mortalitesinde son yıllarda ciddi bir azalma söz konusudur. Bunun nedenleri arasında, erken tanı, DKA tedavisinin büyük ölçüde standardize edilmesi, özellikle insülin infüzyonunun standart tedavi haline dönüşmesi, yakın izlem ve yoğun bakım olanaklarının giderek yaygınlaşması yer almaktadır. Zamanında ve doğru tedavi hayat kurtarıcıdır. Bu nedenle her çocuk hekiminin DKA tedavisi ilkelerini iyi bilmesi gereklidir.

Yakın zamanda yayımlanan araştırmalara göre DKA‘ya bağlı mortalite %0.21-0.25 arasındadır[1]. Bu oran, DKA tablosundaki hastaların sağlık kurumlarına geç başvurduğu ve/veya tedavi imkanlarının yetersiz olduğu ülke ve bölgelerde artmakta, örneğin Hindistan‘da DKA ile başvuran çocukların %13.2‘sinin kaybedildiği bildirilmektedir[2]. DKA‘ya bağlı ölümlerin büyük bir kısmı başta serebral ödem olmak üzere merkezi sinir sistemi (MSS) komplikasyonlarına bağlıdır. DKA her yaşta gelişebilmesine rağmen serebral ödem daha çok çocuklarda görülmektedir. Yakın zamanda Glaser ve arkadaşları[3] ABD‘de 6977 DKA başvurusunun 61‘inde (%0.8) serebral ödem saptamışlar ve bunların 13‘ünün öldüğünü (%21), 13‘nün ise ciddi nörolojik sekelle yaşamlarını sürdüklerini bildirmişlerdir[3]. Diyabetik ketoasidoz vakalarının çoğunda tanı anında hafif beyin ödemi olduğu bilinse de yaşamı tehdit eden MSS komplikasyonları tedavi sürecinde ortaya çıkmakta, bu nedenle de başta beyin ödemi bakımından riskli vakaların tedavisi olmak üzere DKA tedavisi konusundaki tartışmalar sürmektedir. Son olarak Avrupa (European Society for Paediatric Endocrinology (ESPE) ve Amerika (Lawson Wilkins Pediatric Endocrine Society, LWPES) Pediatrik Endokrinoloji Birlikleri ortak bir konsensus dökümanı hazırlamışlardır[4]. Bu yazıda kendi klinik deneyimlerimiz ve son yayımlanan araştırmalar çerçevesinde çocukluk çağında DKA ve tedavisi gözden geçirilmiştir.

Tanım ve Patogenez
Diyabetik ketoasidoz, hiperglisemi, metabolik asidoz ve ketonemi/ketonürü ile karakterizedir (Tablo I). Seyrek olarak yetersiz tedavi gören gençlerde ve gebe adolesanlarda normale yakın glukoz değerleri olan DKA tablosu ile karşılaşılabilir[5]. DKA genel olarak asidozun derecesine göre hafif (pH <7.30, bikarbonat konsantrasyonu <15 mmol/l), orta (pH <7.2, bikarbonat <10) ve şiddetli (pH <7.1, bikarbonat <5) olarak derecelendirilebilir[4].